देशाची जीवनवाहिनी म्हटल्या जाणाऱ्या भारतीय रेल्वे प्रवाशांना सर्व प्रकारच्या सुविधा पुरवण्याचा प्रयत्न करते. यामध्ये प्रत्येक वयोगटातील आणि वर्गातील प्रवाशांसाठी वेगवेगळ्या सुविधांचा समावेश आहे. रेल्वे 60 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या पुरुषांना आणि 58 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वयाच्या महिलांना ज्येष्ठ नागरिक मानतात. रेल्वे आपल्या ज्येष्ठ नागरिक प्रवाशांचीही पूर्ण काळजी घेते. रेल्वे प्रवासादरम्यान या वृद्ध प्रवाशांना मिळणाऱ्या अनेक सुविधांची माहिती बहुतांश लोकांना नसते. चला जाणून घेऊया ज्याचा ज्येष्ठ नागरिक प्रवासी सहजपणे लाभ घेऊ शकतात.
आरक्षणादरम्यान लोअर बर्थची सुविधा
भारतीय रेल्वेच्या काही गाड्या सोडल्या तर बहुतेक गाड्यांमध्ये दोन प्रकारचे डबे आहेत, आरक्षित आणि अनारक्षित. लोअर, मिडल आणि अप्पर असे तीन प्रकारचे बर्थ आहेत. आरक्षणादरम्यान, वृद्ध प्रवाशांच्या सुविधा लक्षात घेऊन रेल्वे प्राधान्याने खालच्या बर्थचे वाटप करते. महिला प्रवाशांच्या बाबतीत, ही सुविधा वयाची ४५ वर्षे पूर्ण केल्यानंतरच दिली जाते. आरक्षण करताना, त्यांना संगणकाद्वारे आपोआप लोअर बर्थ दिला जातो.
चालत्या ट्रेनमधील रिकाम्या खालच्या बर्थवर प्रथम हक्क
ही सुविधा ज्येष्ठ नागरिकांना आसन उपलब्धतेच्या आधारावर दिली जाते. त्याच वेळी, आरक्षण करताना खालचा बर्थ उपलब्ध नसल्यास, वृद्ध प्रवासी टीटीईला भेटू शकतात आणि धावत्या ट्रेनमध्ये खालचा बर्थ रिक्त ठेवण्याची मागणी करू शकतात. रेल्वेच्या नियमांनुसार, ट्रेन सुरू झाल्यानंतर खालचा बर्थ रिक्त राहिल्यास, मध्यम किंवा वरच्या बर्थवरील ज्येष्ठ नागरिक टीटीईला ते वाटप करण्याची विनंती करू शकतात. काही औपचारिकता पूर्ण केल्यानंतर, TTE त्यांना बर्थ देईल.
स्लीपर आणि एसी कोचमध्ये वृद्ध प्रवाशांसाठी जागा
भारतीय रेल्वेच्या सर्व आरक्षित डब्यांच्या गाड्यांमध्ये काही बर्थ ज्येष्ठ नागरिकांसाठी राखीव असतात. नियमांनुसार सर्व स्लीपर कोचमध्ये सहा लोअर बर्थ आरक्षित आहेत. एसी 3 टायर आणि एसी 2 टायर कोचमध्ये प्रत्येकी तीन लोअर बर्थ ज्येष्ठ नागरिकांसाठी राखीव आहेत. तथापि, गरजेनुसार, 45 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या महिला आणि गर्भवती प्रवाशांनाही या सीट किंवा बर्थवर बसवले जाते. त्याच वेळी, राजधानी एक्स्प्रेस आणि दुरंतो एक्स्प्रेस सारख्या सर्व एसी कोच असलेल्या गाड्यांमध्ये सामान्य मेल आणि एक्स्प्रेस गाड्यांच्या तुलनेत ज्येष्ठ नागरिकांसाठी राखीव बर्थची संख्या जास्त असते.
महानगरांच्या लोकल गाड्यांमध्येही आरक्षण
देशातील मुंबई, कोलकाता आणि चेन्नईसारख्या शहरांमध्ये रेल्वे लोकल ट्रेन खूप प्रसिद्ध आहेत. मध्य आणि पश्चिम रेल्वे मुंबईत लोकल चालवतात. या दोन्ही झोनच्या लोकल ट्रेनमध्ये ज्येष्ठ नागरिकांसाठी काही जागा आरक्षित आहेत. अशा बहुतांश गाड्यांमध्ये आरक्षित डब्यांमध्ये महिलांसाठीच जागा राखीव असतात. याशिवाय देशातील प्रमुख स्थानकांवर ज्येष्ठ नागरिकांसाठी व्हील चेअर आणि पोर्टर आदी सुविधा उपलब्ध आहेत. तथापि, यापैकी, पोर्टरसाठी निश्चित शुल्क भरावे लागेल.
