Hydrogen Train : भारत तंत्रज्ञानामध्ये सुद्धा प्रगती करताना दिसतो आहे. याचे एक मोठे उदाहरण म्हणजे हायड्रोजन ट्रेन. हायड्रोजन इंधनावर चालणाऱ्या गाड्या फक्त जर्मनी, स्वित्झर्लंड आणि चीनमध्ये बनवल्या गेल्या आहेत, परंतु कोठेही ते मोठ्या प्रमाणावर यशस्वी झाले नाहीत. ही ट्रेन फक्त जर्मनीत धावत असून तिला फक्त 2 डबे आहेत. मात्र आता भारताने तंत्रज्ञानाच्या जोरावर देशातील पहिली हायड्रोजन ट्रेन (Hydrogen Train) बनवली असून लवकरच त्याची चाचणी केली जाणार आहे.
याबाबत माहिती देताना रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी गुरुवारी (९) सांगितले की, भारतीय रेल्वेने विकसित केलेले हायड्रोजन इंधनावर चालणारे ट्रेन इंजिन हे जगातील सर्वाधिक हॉर्स पॉवर असलेले इंजिन आहे. वैष्णव यांनी प्रवासी भारतीय दिवस परिषदेच्या “ग्रीन एंगेजमेंट: कंट्रीब्युशन ऑफ डायस्पोरा टू सस्टेनेबल डेव्हलपमेंट” या सत्राला संबोधित करताना हे सांगितले. वैष्णव म्हणाले की, जगात फक्त चार देशच अशी ट्रेन इंजिन बनवतात. “ते 500 ते 600 हॉर्स पॉवरच्या इंजिनची निर्मिती करतात, तर भारतीय रेल्वेने स्वदेशी (Hydrogen Train) तंत्रज्ञानाचा वापर करून तयार केलेल्या इंजिनची क्षमता 1,200 हॉर्स पॉवर आहे, जी या श्रेणीतील आतापर्यंतची सर्वाधिक आहे,” असे ते म्हणाले.
जिंद-सोनीपत मार्गावर चाचणी (Hydrogen Train)
मंत्री वैष्णव म्हणाले की अशा पहिल्या ट्रेनची लवकरच हरियाणातील जिंद-सोनीपत मार्गावर चाचणी केली जाईल. ते म्हणाले की इंजिन निर्मिती पूर्ण झाली आहे, परंतु त्याचे सिस्टम एकत्रीकरण सध्या सुरू आहे. मंत्री म्हणाले की अशा प्रकारच्या तांत्रिक प्रगतीमुळे देशाला आत्मविश्वास मिळतो आणि भारताला तांत्रिक स्वावलंबन साध्य करण्यासाठी अजून बराच मोठा पल्ला गाठायचा आहे आणि किंमत साखळीचा भाग बनण्याची गरज आहे. मॉरिशसचे कनिष्ठ परराष्ट्र व्यवहार मंत्री हंब्यराजन नरसिम्हन, ज्यांनी पॅनेल चर्चेत भाग घेतला, त्यांनी त्यांच्या देशातील हवामान बदलाच्या आव्हानांवर लक्ष केंद्रित केले आणि हरित तंत्रज्ञान उपाय प्रदान करण्यासाठी भारताच्या समर्थनाची मागणी केली.
अंतर्गत तांत्रिक रचना कशी असेल? (Hydrogen Train)
हायड्रोजन ट्रेनमध्ये हायड्रोजनसाठी कंपार्टमेंट्स असतील आणि त्याचे इंधनात रूपांतर करण्यासाठी 4 बॅटरी देखील असतील. विशेष बाब म्हणजे जगातील अनेक देशांमध्ये हायड्रोजन इंधन हे रस्ते वाहतुकीत यशस्वी आहे, परंतु रेल्वे वाहतुकीत त्याचा यशस्वी वापर झालेला नाही. हायड्रोजन ट्रेनची अंतर्गत तांत्रिक रचना ड्रायव्हरच्या डेस्कच्या मागे कंट्रोल पॅनेल असेल आणि त्यामागे 210 किलोवॅट बॅटरी असेल, त्यामागे एक इंधन सेल असेल, त्यानंतर हायड्रोजन सिलेंडर कॅस्केड-1, 2 आणि 3 असेल. यानंतर पुन्हा इंधन विक्री होणार आहे. आणि शेवटी आणखी 120 किलो वॅटची बॅटरी बसवली जाईल.
ही ट्रेन चालवण्यासाठी डिझेल किंवा वीज वापरली जात नाही, तर हायड्रोजन इंधन वापरले जाते. यामध्ये, एकतर हायड्रोजन अंतर्गत ज्वलन इंजिनमध्ये हायड्रोजन बर्न करून शक्ती प्राप्त केली जाते किंवा इंजिनची इलेक्ट्रिक मोटर चालविण्यासाठी हायड्रोजन इंधन (Hydrogen Train) सेल ऑक्सिजनसह अभिक्रिया केली जाते.
