मध्य प्रदेशातील उज्जैन येथे 2028 मध्ये होणाऱ्या सिंहस्थ कुंभमेळ्यासाठी भव्य तयारी सुरू आहे. या तयारीचा एक भाग म्हणून मोक्षदायिनी शिप्रा नदी शुद्ध करण्याचा प्रकल्प राबवला जाणार आहे. शिप्रेत प्रदूषित पाणी मिसळू नये यासाठी कान्हा क्लोज डक्ट प्रकल्प तयार करण्यात आला आहे. या प्रकल्पासाठी सुमारे 900 कोटी रुपयांचा खर्च अपेक्षित आहे.
प्रयागराजच्या महाकुंभनंतर आता उज्जैनमध्ये होणाऱ्या सिंहस्थ कुंभमेळ्यासाठी 2 नद्यांचा संगम टाळण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे. जमिनीखाली भुयारी सुरंग तयार करून कान्हा नदीचे प्रवाह वळवले जातील, आणि या सुरंगाच्या वर शेती केली जाईल. त्यामुळे कान्हा नदीचे गढूळ पाणी शिप्रा नदीत मिसळणार नाही.
देशातील पहिला असा प्रकल्प
देशात पहिल्यांदाच असा प्रकल्प राबवला जात आहे जिथे एका नदीला दुसऱ्या नदीत मिसळण्यापासून रोखले जाईल. या प्रकल्पाअंतर्गत कान्हा नदीला जमिनीच्या 100 फूट खाली 12 किलोमीटर लांब भुयारी सुरंगाद्वारे वळवले जाणार आहे.
कान्हा नदीचा प्रवाह वळवण्याची योजना
2028 मध्ये होणाऱ्या सिंहस्थ कुंभमेळ्याच्या तयारीसाठी मध्य प्रदेश सरकार मोठ्या स्तरावर उपाययोजना करत आहे. शिप्रा नदी शुद्ध करण्यासाठी क्लोज डक्ट योजना तयार करण्यात आली आहे. या योजनेद्वारे कान्हा नदीला 30 किलोमीटर क्षेत्रामध्ये वळवले जाणार आहे. यासाठी 13 किमी लांब भुयारी सुरंग आणि 18 किमी लांब कालवा बांधला जाणार आहे. काही ठिकाणी या सुरंगाची खोली 26 मीटरपर्यंत असेल. आतापर्यंत या प्रकल्पाचा 15% काम पूर्ण झाले आहे, असेही सांगण्यात आले आहे.
सुरंगाची डी-आकाराची डिझाइन
कान्हा नदी वळवण्यासाठी जमिनीखाली 100 फूट खोल डी-आकाराचा भुयारी सुरंग तयार करण्यात येईल. या सुरंगाची लांबी आणि रुंदी समान असेल. या प्रकल्पामुळे इंदौरहून उज्जैनला पोहोचणाऱ्या कान्हा नदीच्या गढूळ पाण्याचा प्रवाह शिप्रा नदीत रोखला जाईल.
12 गावांना होणार फायदा
या प्रकल्पामुळे इंदौरमधील जमालपूर गावापासून कान्हा नदीपर्यंत प्रवाह वळवला जाईल. सुमारे 30 किमी लांब असलेला हा प्रकल्प 12 हून अधिक गावांमधून जाईल. प्रदूषित पाणी गंभीर धरणात (डॅम) सोडले जाईल. 2028 सिंहस्थ कुंभमेळ्यात सहभागी होणाऱ्या लोकांसाठी स्नानासाठी स्वच्छ पाणी उपलब्ध होईल. तसेच, या प्रकल्पामुळे गावकऱ्यांना पाणीपुरवठा होईल आणि शेतकऱ्यांना शेतीसाठी पाणी मिळेल, असे सांगण्यात आले आहे.
सिंहस्थ 2028 साठी हा प्रकल्प केवळ नदी स्वच्छतेसाठीच नव्हे, तर स्थानिक भागातील पाणी समस्या सोडवण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरेल. जमिनीखाली 100 फूट खोल भुयारी सुरंग तयार करणे आणि नद्यांचा संगम टाळणे हा प्रकल्प भारतातील पाणी व्यवस्थापनाच्या क्षेत्रातील क्रांतिकारक पाऊल ठरेल.
