15 शहरांवर हल्ला करण्याचा पाकड्यांचा डाव उधळला ! भारताची ढाल ‘सुदर्शन’ का खास आहे ? जाणून घ्या

S-400: 22 एप्रिल रोजी जम्मू-कश्मीरमधील पहलगाममध्ये झालेल्या भीषण दहशतवादी हल्ल्याच्या पार्श्वभूमीवर भारताने “ऑपरेशन सिंदूर” अंतर्गत 6 आणि 7 मेच्या रात्री पाकिस्तान आणि पाकव्यवस्थापित काश्मीरमधील 9 दहशतवादी तळांवर हवाई हल्ला केला. या निर्णायक कारवाईनंतर संतप्त झालेल्या पाकिस्तानने भारतातील 15 महत्त्वाच्या लष्करी ठिकाणांवर प्रतिहल्ला करण्याचा कट रचला होता. मात्र, भारताच्या (S-400) ट्रायंफ एअर डिफेन्स सिस्टम*ने हा सगळा डाव पूर्णपणे उधळून लावला.

15 शहरांना लक्ष्य करत पाकिस्तानचा प्रयत्न (S-400)

पाकिस्तानकडून जम्मू, श्रीनगर, अमृतसर, भुज, जैसलमेर, पठानकोट, जोधपूर, जयपूर, चंदीगड, अहमदाबाद, उदयपूर, श्रीगंगानगर, सिरसा, अजमेर आणि बीकानेर या 15 शहरांवर एकाच वेळी हवाई हल्ला करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला होता. या हल्ल्यांच्या संभाव्य मार्गांवर आधीच तैनात असलेल्या S-400 युनिट्सनी या सर्व दिशांमधून येणाऱ्या धोक्यांना तत्काळ ओळखले आणि हवेतच निष्प्रभ केले. भारतीय वायुदलाच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या मते, “जर S-400 प्रणाली तैनात नसती, तर ही हल्ल्यांची लाट अनेक ठिकाणी विनाशक ठरली असती.”

S-400: भारताचं आकाशातील ‘सुदर्शन चक्र’

S-400 ट्रायंफ ही रशियाच्या अल्माज-एंटे या संस्थेने विकसित केलेली एक अत्याधुनिक हवाई संरक्षण प्रणाली आहे. भारताने 2018 मध्ये रशियाकडून सुमारे 35,000 कोटी रुपयांच्या करारात 5 युनिट्स खरेदी केल्या आहेत. आतापर्यंत भारतात यातील 3 युनिट्स पूर्णपणे सक्रिय आहेत.

या प्रणालीची खास वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे (S-400)

एकाच वेळी 36 हवाई लक्ष्यांवर अचूक निशाणा साधण्याची क्षमता
600 किलोमीटर पर्यंतच्या क्षेत्रात शत्रू लक्ष्य ओळखण्याची क्षमता
400 किलोमीटर अंतरावरूनही हवाई लक्ष्य नष्ट करण्याची क्षमता
30 मीटर ते 30 किलोमीटर उंचीवरून येणाऱ्या कोणत्याही लक्ष्यांना निष्प्रभ करण्याची क्षमता
चार प्रकारच्या मिसाईल्सद्वारे मल्टीलिअर डिफेन्स शील्ड निर्माण

कसे काम करते S-400?

S-400 सिस्टीममध्ये प्रगत रडार यंत्रणा, कमांड सेंटर, लॉन्च व्हेईकल्स आणि मिसाईल युनिट्स असतात. हे सर्व घटक समन्वयाने काम करतात. सर्वप्रथम, रडार प्रणाली संभाव्य हवाई धोक्यांची माहिती गोळा करते. त्यानंतर कमांड सेंटर ती माहिती विश्लेषित करून योग्य मिसाईल लॉन्च करण्याचा निर्णय घेते. काही सेकंदांतच शत्रूच्या लक्ष्यांवर अचूक आणि वेगवान प्रतिउत्तर दिलं जातं.

पाकिस्तानचा हल्ला निष्फळ (S-400)

या घटनांमध्ये भारताच्या कोणत्याही भागात जिवीतहानी, जखमी किंवा महत्त्वाची मालमत्तेची हानी झालेली नाही. S-400 ने संपूर्णपणे हवेतच या लक्ष्यांचा नायनाट केला. भारताने आपल्या देशवासीयांना दिलासा देत सांगितले की, “देशाच्या सुरक्षेसाठी आपली यंत्रणा सज्ज आहे आणि कोणतीही बाह्य शक्ती भारताच्या सीमा पार करू शकत नाही.”

जगात सर्वोच्च डिफेन्स सिस्टिम

S-400 सिस्टीमला आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही अत्यंत प्रभावी मानले जाते. अमेरिका, चीन, तुर्की, सौदी अरेबिया यांसारख्या देशांमध्येही या प्रणालीबद्दल मोठा उत्साह आहे. भारताने ही प्रणाली तैनात करून पाकिस्तानसारख्या देशांसाठी एक अभेद्य भिंत निर्माण केली आहे. भारताची S-400 प्रणाली ही केवळ तंत्रज्ञानाचं प्रतीक नाही, तर ती भारताच्या सुरक्षिततेचा आधारस्तंभ आहे. “ऑपरेशन सिंदूर” नंतरच्या या दडपणाच्या क्षणीही भारताने दाखवलेली सज्जता आणि तंत्रज्ञानावर असलेला विश्वास देशवासीयांच्या मनात नवसंवेदन निर्माण करणारा ठरतो.