नवी दिल्ली । अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन मंगळवारी संसदेत 2022-23 साठीचा केंद्रीय अर्थसंकल्प सादर करणार आहेत. अर्थसंकल्पापूर्वी आज आर्थिक सर्वेक्षण 2021-22 सादर होणार आहे. तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की अर्थसंकल्पात सरकारचे लक्ष कोविडचा अर्थव्यवस्थेवरील प्रभाव दूर करण्यावर असेल. यासाठी पायाभूत सुविधा आणि इतर विकास क्षेत्रावरील सरकारी खर्चात वाढ करण्याचा प्रस्ताव असू शकतो.
अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी 2022 मध्ये भांडवली खर्च 26 टक्क्यांनी वाढवून 5.54 ट्रिलियन इतका केला आहे, जो 2021 मध्ये 4.39 ट्रिलियनच्या अंदाजे होता. FY22 मध्ये भांडवली खर्चात 20 टक्क्यांनी वाढ झाल्याने हा आकडा 6.6 ट्रिलियन पेक्षा जास्त होईल, जे FY20 मधील 3.4 ट्रिलियनच्या भांडवली खर्चाच्या जवळपास दुप्पट आहे. आर्थिक वर्ष 19 मधील अर्थसंकल्पातील एकूण भांडवली खर्च 3.16 ट्रिलियन रुपये होता.
सरकारी खर्चाचाही भांडवली खर्चात समावेश होतो
गेल्या काही वर्षांत, सरकारी खर्च भांडवली खर्चात ट्रान्सफर केला गेला आहे कारण अशा खर्चामुळे वाढ आणि नोकऱ्या वाढण्यास मदत होते आणि त्याचा अर्थव्यवस्थेवर देखील अनेक पटींनी परिणाम होतो. भांडवली खर्चात वाढ करण्याबरोबरच अर्थसंकल्पात सामाजिक क्षेत्रातील खर्चाला प्राधान्य देणे अपेक्षित आहे.
अर्थतज्ज्ञ म्हणतात की,” पीएम-किसान सन्मान निधी योजना (PM-Kisan), ग्रामीण रोजगार हमी कार्यक्रम, मनरेगा यांसारख्या योजनांना जास्त वाटप मिळण्याची अपेक्षा आहे. सर्वांगीण विकासाला मदत करणाऱ्या उत्पादक पायाभूत सुविधा निर्माण करण्यावरही मनरेगाचा भर असेल.”
काही तज्ञांचे म्हणणे आहे की,” या बजटमध्येही कॅपेक्स 2021-22 च्या पातळीवर राहील. सरकारचा भांडवली खर्च प्रामुख्याने नॅशनल इन्फ्रास्ट्रक्चर पाइपलाइन (NIP) द्वारे चालविला जातो. भांडवली खर्चाच्या सुमारे 50 टक्के वाटा ऊर्जा, रस्ते आणि रेल्वे यांवर राहण्याची शक्यता आहे.”
भांडवली खर्च
सरकार आपला खर्च दोन भागांमध्ये विभागले जाते- भांडवली खर्च आणि महसूल खर्च. सरकारच्या मालमत्तेत वाढ करणारे खर्च भांडवली खर्च मानले जातात, जसे की पूल, रस्ते बांधणे. महसुली खर्च हा असा खर्च आहे, जो सरकारची उत्पादन क्षमता वाढवत नाही किंवा पगार आणि पेन्शन यांसारखे उत्पन्नही वाढवत नाही.
भांडवली खर्च हा तो निधी आहे जो कंपनी इमारती, मालमत्ता, तंत्रज्ञान, औद्योगिक संयंत्रे, उपकरणे आणि बरेच काही यासारख्या भौतिक मालमत्ता गोळा करण्यासाठी, अपग्रेड करण्यासाठी आणि देखरेख करण्यासाठी वापरते.
भांडवली नफा आणि खर्च
भांडवली पावती आणि भांडवली खर्च दोन्ही वेगवेगळे आहेत. भांडवली नफ्यात लोकांकडून घेतलेली कर्जे, RBI कडून उभारलेली कर्जे, विदेशी सरकारकडून मिळालेली मदत आणि कर्जाची वसुली यांचा समावेश होतो. तर भांडवली खर्चामध्ये मालमत्ता खरेदीवरील खर्च किंवा गुंतवणूक आणि राज्य सरकारांना दिलेली कर्जे यांचा समावेश होतो.