Millet Cultivation | आपल्या भारतात वेगवेगळ्या धान्यांची लागवड केली जाते. बाजरीची लागवड देखील मोठ्या प्रमाणात केली जाते. आता अशातच भारत सरकारने या बाजाराच्या लागवडीला चालना देण्यासाठी विविध योजना सुरू केलेल्या आहेत. या अंतर्गत आता बाजरी, कोड, सावना यांसारख्या धान्याच्या लागवडीला श्री अन्न योजनेअंतर्गत सरकारने प्रोत्साहन दिले आहे. सरकारच्या या योजनेचा उद्देश हा अन्न, चारा आणि जैवइंधनासाठी भरड धान्याचे महत्त्व वाढवणे हा आहे. त्यामुळे त्यांनी हा ही योजना सुरू केलेली आहे. भरडधान्यांच्या लागवडीला प्रोत्साहन देण्यासाठी सरकार नेहमीच प्रयत्न करत असते. आणि सरकारने केलेला हा उपक्रम काही प्रमाणात यशस्वी देखील झालेला आहे. गेल्या वर्षभरात भरड धान्यांच्या उत्पादनात भारतात मोठ्या प्रमाणात वाढ झालेली आहे. आणि एवढेच नव्हे तर यामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न (Millet Cultivation ) देखील वाढलेले आहे.
IIM काशीपुरने केला अभ्यास
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ मॅनेजमेंट काशीपूर यांनी या बाजरीचा अभ्यास केला आहे. आणि त्यातून असे लक्षात आले आहे की, भरड करण्यासाठी सरकारी दाबावामुळे शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात मोठ्या प्रमाणात वाढ झालेली आहे. त्यांनी केलेला अभ्यासानुसार उत्तराखंडमध्ये जवळपास 3/4 भरड धान्य उत्पन्न करणाऱ्या शेतकऱ्यांचे वार्षिक उत्पन्न हे 10 ते 20 टक्क्यांनी वाढलेले आहे.
भरडधान्याची मागणी वाढली | Millet Cultivation
आयआयएम काशीपूर येथे केलेल्या अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, केंद्र आणि राज्य सरकारच्या दबावामुळे बाजारात बाजरीला मोठ्या प्रमाणात मागणी आलेली आहे. त्यामुळे शेतकऱ्यांचा खूप मोठा नफा झालेला आहे. त्यामुळे शेतकरी आता स्वखर्चाने बाजरी पिकवत आहेत.
अनेक शेतकरी आहेत जे स्वतःच्या वापरासाठी बाजरी पिकवणारे तांदूळ आणि गहू यांसारखे पीक वापरत नाहीत. इंडियन कौन्सिल ऑफ सोशल सायन्स रिसर्च यांनी केलेल्या अर्थसहाच्या एका अभ्यासात असे म्हटलेले आहे की, बाजरीच्या शेतकऱ्यांना मदत करण्यासाठी सरकारी योजना संवादातील अंतराने भाषेतील अडथळ्यांमुळे व्यर्थ ठरलेले आहे. बाजरी हे एक टिकाऊ पीक आहे. जे केवळ पौष्टिक आणि आरोग्यदायी नाही, तर ते साठवायलाही सोपे आहे आणि जमिनीलाही त्यापासून कोणतीही हानी पोहोचत नाही.
हा अभ्यास बाजरीच्या उत्पन्नाच्या विक्री योग्यतेच्या आव्हानांना तोंड देण्यासाठी आणि आर्थिक परिस्थिती सुधारण्यासाठी केलेला आहे. सर्वेक्षणाचा हा नमुना उत्तराखंड राज्यातील जोशीमठ, प्रयाग, चमोली यांनी इतर डोंगराळ भागातून गोळा करण्यात आलेला आहे.