हॅलो महाराष्ट्र ऑनलाईन । भारत सरकारने अलीकडेच सोन्याचे दागिने आणि इतर कलाकृतींसारख्या सोन्याच्या वस्तूंच्या विक्रीच्या नियमामध्ये काही बदल केले आहेत. त्यानुसार, 1 एप्रिल 2023 पासून सर्व सोन्याचे दागिने आणि कलाकृतींना हॉलमार्क युनिक आयडेंटिफिकेशन (HUID) क्रमांक असणे आवश्यक आहे. जर तुमच्याकडे जुने, हॉलमार्क नसलेले सोन्याचे दागिने असतील, तर तुम्ही आधी हॉलमार्क केल्याशिवाय ते विकू शकणार नाही किंवा नवीन डिझाईन्ससाठी एक्सचेन्ज करू शकणार नाही.
HUID क्रमांक प्रत्येक सोन्याच्या वस्तूला एक वेगळी ओळख देतो आणि त्याची शुद्धता सुनिश्चित करतो. याशिवाय, सोन्याच्या वस्तूंवर भारतीय मानक ब्युरो (BIS) लोगो आणि शुद्धता चिन्ह (जसे की 22K किंवा 18K लागू) असणे आवश्यक आहे. भारतात सोन्याची गुंतवूणक ही सुरक्षित गुंतवणूक मानली जाते. त्यामुळे या नवीन नियमांमुळे सोन्याचे दागिने आणि कलाकृती खरेदी करताना अधिक पारदर्शकता, विश्वासार्हता आणि ग्राहकांचा विश्वास वाढेल अशी अपेक्षा आहे.
BIS नुसार, ज्या ग्राहकांकडे हॉलमार्क नसलेले सोन्याचे दागिने आहेत त्यांनी ते विकण्यापूर्वी किंवा नवीन डिझाईन्ससाठी देवाणघेवाण करण्यापूर्वी हॉलमार्क करणे अनिवार्य आहे. अशावेळी ग्राहकांना २ पर्याय आहेत. बीआयएस नोंदणीकृत ज्वेलर्सद्वारे ते जुने, हॉलमार्क नसलेले दागिने हॉलमार्क करून मिळवू शकतात. BIS नोंदणीकृत ज्वेलरी हॉलमार्क नसलेले सोन्याचे दागिने BIS Assaying & Hallmarking Center ला हॉलमार्क करून घेण्यासाठी घेऊन जाईल. सोन्याचे दागिने हॉलमार्क करून घेण्यासाठी ग्राहकाला प्रति वस्तू ४५ रुपये इतके नाममात्र शुल्क भरावे लागेल.
ग्राहकांसाठी उपलब्ध दुसरा पर्याय म्हणजे कोणत्याही BIS-मान्यताप्राप्त असेयिंग आणि हॉलमार्किंग केंद्रातून दागिन्यांची चाचणी करून घेणे. चाचणीसाठी लेखांची संख्या ५ किंवा त्यापेक्षा जास्त असल्यास ग्राहकाला प्रति लेख ४५ रुपये निर्धारित नाममात्र शुल्क भरावे लागेल किंवा किमान शुल्क रु. 200 जर मालामध्ये चार लेख असतील. सोन्याच्या वस्तूची चाचणी घेण्यासाठी ग्राहकाने भरावे लागणारे नाममात्र शुल्क दोन्ही पर्यायांतर्गत समान राहील.
जर एखाद्या ग्राहकाकडे जुन्या/पूर्वीच्या हॉलमार्क चिन्हांसह हॉलमार्क केलेले सोन्याचे दागिने असतील तर ते हॉलमार्क केलेले दागिने मानले जातील. जुन्या चिन्हांनी आधीच हॉलमार्क केलेल्या सोन्याच्या दागिन्यांना HUID क्रमांकासह पुन्हा हॉलमार्क करण्याची आवश्यकता नाही. अशा हॉलमार्क केलेले दागिने सहजपणे विकले जाऊ शकतात किंवा नवीन डिझाइनसाठी एक्सचेंज केले जाऊ शकतात.
सोने हॉलमार्किंगच्या अनिवार्य नियमातून सूट
जरी 16 जून 2021 पासून भारतात सोन्याचे हॉलमार्किंग अनिवार्य केले गेले असले तरी काही सवलती आहेत. त्या खालीलप्रमाणे –
1) 40 लाखांपर्यंत वार्षिक उलाढाल असलेले ज्वेलर्स
2) 2 ग्रॅमपेक्षा कमी वजनाच्या सोन्याच्या वस्तू
3) निर्यातीसाठी असलेला कोणताही आर्टिकल , जो परदेशी खरेदीदाराच्या कोणत्याही विशिष्ट गरजेची पुष्टी करतो
4) ज्वेलरी म्हणजे आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शनांसाठी आणि सरकार-मंजूर व्यवसाय ते व्यावसायिक घरगुती प्रदर्शनांसाठी
5) वैद्यकीय, दंत, पशुवैद्यकीय, वैज्ञानिक किंवा औद्योगिक हेतूंसाठी वापरण्याचा हेतू असलेला कोणताही आर्टिकल
6) सोन्याची घड्याळे, फाउंटन पेन आणि कुंदन, पोल्की आणि जडाऊ यासह विशेष प्रकारचे दागिने
7) बार, प्लेट, शीट, फॉइल, रॉड, वायर, पट्टी, ट्यूब किंवा नाणे यांच्या कोणत्याही आकारातील सोन्याचा सराफा
दागिने HUID शी संबंधित वर्णनाशी सुसंगत नसल्यास गोल्ड हॉलमार्किंग नियम ग्राहकांना संरक्षण देतात. BIS नियम, 2018 च्या नियम 49 मधील तरतुदीनुसार, अशा वस्तू विकल्या गेलेल्या वस्तूचे वजन आणि चाचणी शुल्काच्या शुद्धतेच्या कमतरतेच्या आधारावर मोजल्या जाणार्‍या फरकाच्या दुप्पट भरपाईचा दावा करण्यासाठी ग्राहक पात्र असेल. उदाहरणार्थ, जर एखाद्या ग्राहकाने ज्वेलर्सकडून 20 ग्रॅम वजनाचा सोन्याचा वस्तू विकत घेतला असेल ज्याने शुद्धता 22k असल्याचे सूचित केले असेल, परंतु आर्टिकल मध्ये HUID वर्णन शुद्धता 18k म्हणून निर्दिष्ट करते, तर ग्राहक खालील भरपाईसाठी पात्र आहे.
18k च्या 1 ग्रॅमसाठी दर: रु.5,000
18k च्या 20 ग्रॅमसाठी दर: रु. 1,00,000
22k च्या 1 ग्रॅमसाठी दर: 6,000 रु
22k च्या 20 ग्रॅमसाठी दर: रु.120,000 नुकसानभरपाईची रक्कम = 2 X (120,000 – 100,000) + चाचणी शुल्क = रु.40,000 + चाचणी शुल्क
16 जून 2021 पासून गोल्ड हॉलमार्किंग अनिवार्य झाले आहे. नवीन नियमांनुसार हॉलमार्किंगची पद्धत टप्प्याटप्प्याने देशभरात अनिवार्य करण्यात आली आहे. ग्राहकांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी आणि उच्च दर्जाची मानके सुनिश्चित करण्यासाठी नवीन नियम ग्राहकांच्या दृष्टिकोनातून सकारात्मक आहेत.
परंतु , काही किरकोळ विक्रेते 1 एप्रिल, 2023, अंतिम मुदतीपूर्वी शस्त्रसंधीत होते. त्यांनी दावा केला की त्यांना जवळपास 2 वर्षांचा कालावधी (जून 2021 च्या घोषणेपासून) प्रदान करण्यात आला असला तरीही, ते त्यांचा जुना स्टॉक संपवू शकले नाहीत ज्यासाठी त्यांनी आधीच एक विशिष्ट घोषणा केली होती. या चिंता लक्षात घेऊन सरकारने HUID शिवाय जुना साठा साफ करण्याची अंतिम मुदत 30 जून 2023 पर्यंत वाढवली आहे. ज्या ज्वेलर्स आणि किरकोळ विक्रेत्यांनी त्यांचा जुना साठा जाहीर केला आहे आणि या संदर्भात विशिष्ट घोषणा केली आहे त्यांच्यासाठी ही मुदत वाढवण्यात आली आहे.