नवी दिल्ली । CIBIL स्कोअर आपल्या आर्थिक जीवनात महत्त्वाची भूमिका बजावते. बँका आणि वित्तीय संस्था कोणतेही कर्ज देण्यापूर्वी CIBIL स्कोअर तपासतात. सिबिल स्कोअर तुमची क्रेडिट पात्रता दर्शवते. क्रेडिट स्कोअर हा सहसा 300 आणि 900 मधील 3-अंकी क्रमांक असतो. 300 पेक्षा कमी स्कोअर अत्यंत खराब आहे तर 900 स्कोअर हा आदर्शपणे सर्वोत्तम मानला जातो.
पर्सनल फायनान्शिअल एक्सपर्ट ममता गोदियाल हे CIBIL स्कोअर आणि क्रेडिट स्कोअर काय आहेत आणि त्यांचे आपल्या आर्थिक जीवनात काय योगदान आहे हे सविस्तरपणे सांगत आहेत. ममता गोदियाल सांगतात की,”CIBIL स्कोअरपूर्वी आपल्याला क्रेडिट स्कोअरची माहिती असणे गरजेचे आहे.”
क्रेडिट स्कोअर म्हणजे काय आणि त्याचा आपल्या कर्ज मंजूरीवर कसा परिणाम होतो हे ममता स्पष्ट करतात.
CIBIL स्कोअर किंवा क्रेडिट स्कोअर हे कोणत्याही व्यक्तीचे आर्थिक रिपोर्ट कार्ड असते. हे कर्ज घेतलेल्या रकमेची परतफेड करण्याची एखाद्या व्यक्तीची क्षमता दर्शवते. हे तुमची क्रेडिट योग्यता आणि तपशीलवार क्रेडिट रिपोर्ट दर्शविते.
क्रेडिट स्कोअरमध्ये 5 प्रकारची माहिती समाविष्ट आहे. यामध्ये तुमच्या CIBIL स्कोअरशी संबंधित माहिती, कॉन्टॅक्ट डिटेल्ससह वैयक्तिक माहिती, रोजगाराची माहिती, खात्याची माहिती आणि चौकशी माहिती समाविष्ट आहे.
तुमची लोन हिस्ट्री, कर्ज परतफेडीचा रेकॉर्ड, तुम्ही किती वेळा कर्ज घेतले आहे आणि तुमचा क्रेडिट कार्ड हिस्ट्री यासारख्या गोष्टी लक्षात घेऊन क्रेडिट स्कोअर देशातील क्रेडिट ब्युरोद्वारे मोजला जातो. क्रेडिट स्कोअर 300 – 900 च्या श्रेणीत येतो. 900 गुणांचा क्रेडिट स्कोअर चांगला मानला जातो.
चांगल्या क्रेडिट स्कोअरचे फायदे (good credit score)
चांगला क्रेडिट स्कोअर कर्जाप्रती तुमची जबाबदारी दर्शवतो. तुमचा क्रेडिट स्कोअर चांगला असेल तर तुमचे कर्ज लवकर मंजूर होईल. चांगला क्रेडिट स्कोअर असलेल्या ग्राहकांना बँका चांगल्या ऑफर देतात. हे तुम्हाला कमी व्याजदरात देखील मदत करू शकते. ममता गोदियाल म्हणतात की,” क्रेडिट स्कोअर सुधारण्यासाठी एखाद्याने CIBIL स्कोअरवर लक्ष ठेवले पाहिजे.”
त्या म्हणतात की,” CIBIL स्कोअर देखील तीन अंकी आहे, मात्र काही प्रकरणांमध्ये CIBIL स्कोअर NA किंवा NH म्हणून दर्शविला जातो. NA किंवा NH स्कोअरचा अर्थ खालीलपैकी कोणतीही एक गोष्ट असू शकतो-
– तुमच्याकडे क्रेडिट हिस्ट्री नाही किंवा तुमच्याकडे स्कोअर करण्यासाठी पुरेशी क्रेडिट हिस्ट्री नाही. तुम्ही क्रेडिट सिस्टममध्ये नवीन आहात.
गेल्या काही वर्षांत तुमच्याकडे कोणतीही क्रेडिट अ‍ॅक्टिव्हिटी नाही. म्हणजेच तुम्ही कोणतेही कर्ज घेतलेले नाही.
– तुमच्याकडे सर्व add-on credit card आहेत.
तुमच्याकडे कोणतेही क्रेडिट एक्सपोजर नाही.
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की, हे क्रेडिट स्कोअर क्रेडिट संस्थेद्वारे नकारात्मकपणे पाहिले जात नाहीत. काही संस्थेचे क्रेडिट पॉलिसी त्यांना ‘NA’ किंवा ‘NH’ (क्रेडिट ट्रॅक रेकॉर्ड नसलेले अर्जदार) क्रेडिट स्कोअर असलेल्या अर्जदारांना कर्ज देण्यास प्रतिबंधित करते. त्यामुळे तुम्हाला कर्जासाठी इतरत्र अर्ज करण्याची चांगली संधी असू शकते.
चांगल्या CIBIL स्कोअरसाठी महत्त्वाच्या टिप्स-
कर्जाची रक्कम वेळेवर आणि नियमित भरावी.
तुमची बिले आणि EMI वेळेवर भरल्याने चांगला स्कोअर मिळतो.
तुमच्या थकीत रकमेवर एकच डिफॉल्ट तुमच्या CIBIL स्कोअरवर नकारात्मक परिणाम करू शकतो.
काही लोकं क्रेडिट कार्डचे बिल पूर्ण भरण्याऐवजी मिनिमम पैसे देतात. याचा क्रेडिट स्कोअरवरही वाईट परिणाम होतो.
किमान रक्कम भरण्याऐवजी क्रेडिट कार्ड बिलाची पूर्ण रक्कम वेळेवर भरा.
क्रेडिट युटिलायझेशन (Credit Utilization)
तुम्ही तुमची क्रेडिट मर्यादा किती वापरत आहात हे समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. चांगल्या CIBIL स्कोअरचा आनंद घेण्यासाठी तुमच्या क्रेडिट कार्डवरील तुमच्या खर्च मर्यादेपैकी फक्त 30 टक्के वापरा. सर्वसाधारणपणे, आमचा क्रेडिट वापर आमच्या खर्च मर्यादेच्या 30 टक्क्यांपर्यंत असावा. हे तुम्हाला स्वतःवर नियंत्रण ठेवण्यास सांगते. उच्च क्रेडिट वापर तुमची पैशाची लालसा दर्शवते.
क्रेडिट कार्डमधून रोख पैसे काढणे (Cash Withdrawal)
आर्थिक अस्थिरतेतून निर्माण झालेल्या कर्जबाजारीपणाचे हे लक्षण आहे. अशी वागणूक कर्जदारांना क्रेडिट कार्ड आणि कर्ज अर्ज मंजूर करण्यापासून सावध करते. म्हणूनच तुम्ही तुमच्या क्रेडिट कार्डमधून पैसे काढणे टाळले पाहिजे.
कर्जाची वाढती भूक नियंत्रित करा (Credit Hunger)
कर्जाविषयी वारंवार चौकशी करणे, एकाधिक क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करणे किंवा अल्प कालावधीत कर्ज घेणे यामुळे तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी होऊ शकतो. त्यामुळे अर्ज आणि चौकशीची संख्या मर्यादित ठेवण्याचा सल्ला दिला जातो कारण ते तुमची क्रेडिट भूक दर्शवते.
CIBIL स्कोअर नियमितपणे तपासा
CIBIL रिपोर्ट्स मध्ये कधीकधी चुकीची माहिती असते जसे की फसव्या व्यवहारांचा उल्लेख, डेटा लॅप्स इ. अशा चुकांमुळे तुमच्या CIBIL स्कोअरवर परिणाम होतो आणि त्यात तुमची चूक नाही. कर्ज किंवा क्रेडिटसाठी अर्ज करण्यापूर्वी CIBIL रिपोर्ट्स आणि चुकीच्या माहितीसाठी स्कोअर तपासल्याने तुम्हाला समस्येचे निराकरण करण्यात आणि गुण सुधारण्यास सक्षम होईल.
ममता गोदियाल म्हणतात की,” चांगला CIBIL स्कोअर तुम्हाला कमी गुंतवणुकीत तुमची स्वप्ने पूर्ण करण्यात मदत करू शकतो. त्यामुळे पुढच्या वेळी तुम्ही कर्ज किंवा क्रेडिट कार्डसाठी अर्ज करता किंवा तुमच्या कर्जाचे EMI किंवा बिले भरता तेव्हा खालील मुद्दे लक्षात ठेवा.”