नवी दिल्ली । भारतीय चलन- पूर्वी 1,2 आणि 5 रुपयांच्या नाण्यांना (Coin) खूप मागणी होती, मात्र आता हळूहळू नाण्यांची मागणी कमी होऊ लागली. सध्या परिस्थिती अशी आहे आता लोकं नाणी घ्यायला संकोच करत आहेत. नाण्यांची मागणी इतकी कमी झाली आहे की भारतीय रिझर्व्ह बँकेकडे (RBI) नाण्यांचा साठा झाला आहे. हेच कारण आहे की, आता केंद्रीय बँकेने नाण्यांवर तीन पट इंसेंटिव्ह वाढवले आहे. RBI चे म्हणणे आहे की, क्लीन नोट पॉलिसी अंतर्गत केंद्रीय बँकेकडून बँकांना नाणी पुरवली जात आहेत.
इंसेंटिव्ह किती वाढले ते जाणून घ्या
आतापर्यंत, RBI बँकांना नाण्यांच्या एका पिशवीला 25 रुपये इंसेंटिव्ह देत असे, म्हणजे नाण्यांची पिशवी घेतल्यावर 25 रुपये इंसेंटिव्ह म्हणून बँकेला स्वतंत्रपणे दिले जात होते. आता ते वाढवून 65 रुपये करण्यात आले आहे. सामान्य लोकांना नाणी देण्यासाठी RBI ने बँकांसाठी इंसेंटिव्ह रक्कम 25 रुपये प्रति बॅग वरून 65 रुपये प्रति बॅग केली आहे. क्लीन नोट पॉलिसी अंतर्गत हे पाऊल उचलण्यात आले आहे. त्याच वेळी, त्याचा हेतू हे सुनिश्चित करणे आहे की, सर्व बँकेच्या शाखा लोकांना नोटांची देवाणघेवाण आणि नाणी उपलब्ध करण्याबाबत लोकांना अधिक चांगली सेवा पुरवतील.
RBI ने अधिसूचनेत म्हटले आहे की,” ग्रामीण आणि छोट्या शहरांमध्ये नाण्यांच्या वितरणासाठी बँकांना प्रति बॅग 10 रुपये अतिरिक्त प्रोत्साहन दिले जाईल.” 1 सप्टेंबर 2021 पासून बँकांच्या दाव्यांची वाट न पाहता करन्सी चेस्ट (CC) मधून निव्वळ पैसे काढण्याच्या आधारावर नाण्यांच्या वितरणासाठी प्रति बॅग 65 रुपये इंसेंटिव्ह दिले जाईल, असे केंद्रीय बँकेने म्हटले आहे.
व्यावसायिक व्यवहारांसाठी नाणी द्या
RBI च्या परिपत्रकात असेही म्हटले गेले आहे की, मोठ्या प्रमाणात ग्राहकांच्या (एका व्यवहारात एकापेक्षा जास्त पिशव्या) नाण्यांची आवश्यकता पूर्ण करण्यासाठी, बँकांना अशा ग्राहकांना पूर्णपणे व्यावसायिक व्यवहारांसाठी नाणी पुरवण्याचा सल्ला दिला जातो. बँका त्यांच्या संचालक मंडळाने मंजूर केलेल्या धोरणानुसार शाखांना भेट देण्याऐवजी ग्राहकांना त्यांच्या घरी किंवा कामाच्या ठिकाणी सेवा (डोअर स्टेप बँकिंग) देण्याचा प्रयत्न करू शकतात.
RBI बँकांना सल्ला देते
RBI च्या मते, अशा ग्राहकाने KYC अनुपालन करणे आवश्यक आहे आणि नाण्यांच्या पुरवठ्याची नोंद ठेवली पाहिजे. बँकांना सूचित केले जाते की, या सुविधेचा गैरवापर होऊ नये, यासाठी तपासणी केली पाहिजे. सध्या, रिटेल ग्राहकांना नाण्यांचे वितरण लहान चिठ्ठ्यांमध्ये केले जाते. ही सेवा घाऊक ग्राहकांना पुरवली जात नाही.