उन्हाळा आला की पाणी पिण्याची आवश्यकता वाढते, आणि त्यातही शुद्ध, ताजं, आणि आरोग्यदायी पाणी मिळविणे महत्वाचे आहे. माठातील पाणी हे अनेक शतके भारतीय परंपरेतून एक आरोग्यवर्धक पर्याय म्हणून वापरले जाते. माठाचे पाणी पिण्याची परंपरा ही नुसती सांस्कृतिक किंवा धार्मिक नाही, तर ती शारीरिक आरोग्याच्या दृष्टीनेही फायदेशीर मानली जाते. चला, तर मग मठातील पाणी पिण्याचे फायदे आणि त्याचे उपयोग कसे वाढवता येतील, यावर सविस्तर चर्चा करू.
माठातील पाणी पिण्याची परंपरा
मठातील पाणी पिण्याची परंपरा ही भारतीय ग्रामीण भागात अगदी प्राचीन काळापासून अस्तित्वात आहे. मंदिर किंवा आश्रमांमध्ये ठेवलेले मोठे माठ असतात, ज्याचा वापर साधारणतः पाणी शुद्ध ठेवण्यासाठी करण्यात येतो. माठातील पाणी शुद्ध आणि स्वच्छ राहण्यासाठी त्यात काही खास गुणधर्म असतात. पाणी माठात ठेवून त्यात ठराविक काळाने आणि परिस्थितीत त्यात कोणत्याही प्रकारचे जिवाणू किंवा गंध येत नाही. मठातील पाणी थंड, ताजं आणि निरोगी राहण्यास मदत होते.
लाल की काळा माठ योग्य ?
माठासाठी विविध प्रकारच्या माठांचा वापर केला जातो. मुख्यतः, लाल माठ (Red Clay Pot) आणि काळा माठ (Black Clay Pot) यांचा वापर केला जातो.
लाल माठ: लाल माठ हे पारंपरिक लाल मातीच्या भांड्यापासून बनवला जात असून याचा वापर पाणी ठेवण्यासाठी केला जातो. लाल माठ पाणी शुद्ध करण्याच्या बाबतीत प्रभावी असतो. हे माठ जास्त वेळ पाणी ताजं आणि शुद्ध ठेवण्याची क्षमता ठेवतात. यामध्ये काही प्रमाणात एसीडिक गुणधर्म असतो जो पाण्याच्या चांगल्या शुद्धतेसाठी मदत करतो.
काळा माठ: काळा माठ देखील एक उत्कृष्ट पर्याय आहे. काळ्या मातीपासून बनवलेल्या मा ठात पाणी जास्त काळ ताजे राहते आणि काही वेळेस त्यात वापरलेले पाणी चवीला थोडे वेगळे, शुद्ध आणि चांगले लागते. काळा माठ जलशुद्धीकरण प्रक्रियेतील एक मुख्य घटक आहे कारण त्याच्या संरचनेत काही प्रमाणात सूक्ष्मजीवांच्या वाढीस प्रतिबंध करणारे घटक असतात.
माठातील पाणी आरोग्यसाठी उत्तम कसे?
माठातील पाणी शुद्ध ठेवण्याची एक विशेष प्रणाली असते. माठाच्या पाण्यात अनेक फायदेशीर गुणधर्म आहेत:
पाणी शुद्धतेसाठी मदत: माठाच्या पाण्यात काही मिनिरल्स असतात जे शरीरासाठी अत्यंत उपयुक्त असतात. यामध्ये टॅनिन, कॅल्शियम, आणि फॉस्फोरस सारख्या घटकांचा समावेश असतो. हे पाणी पिऊन शरीराची पचनशक्ती सुधारते.
नॅचरल हायड्रेशन: माठातील पाणी नैसर्गिक रीतीने हायड्रेट्स प्रदान करते, जे शरीराच्या तापमान नियंत्रणासाठी महत्वाचे असते, विशेषतः उन्हाळ्यात. यामुळे शरीरात ऊर्जा टिकवून ठेवता येते.
चयापचय (Metabolism) सुधारतो: माठातील पाणी पिऊन आपल्या शरीराच्या चयापचयाला चालना मिळते, जे अधिक कॅलोरी जाळण्यास मदत करते. त्यामुळे वजन कमी करणे आणि शरीराला ताजेतवाने ठेवणे सोपे होते.
माठाची काळजी कशी घ्यावी?
मठातील पाणी जास्त शुद्ध आणि ताजं ठेवण्यासाठी त्याची योग्य काळजी घ्यावी लागते.
स्वच्छता: माठ नेहमी स्वच्छ ठेवावा. त्यामध्ये पाणी साठविण्यापूर्वी त्याचा योग्य प्रकारे स्वच्छता घेणं अत्यंत महत्वाचं आहे. माठाच्या आतल्या बाजूस कोणत्याही प्रकारचा गंध, जिवाणू किंवा मोल्ड नसावा.
पाणी बदलणे: मठातील पाणी एकदम जास्त वेळापर्यंत ठेवणे टाळावं. नियमित पाणी बदलल्यानं ते ताजं राहिलं जातं.
माठातील पाण्याचे आरोग्य आणखी कसे वाढवता येईल?
मठातील पाण्याचे आरोग्य अधिक वाढवण्यासाठी काही गोष्टी केली जाऊ शकतात:
सजीव घटकांचा समावेश: माठाच्या पाण्यात काही औषधी औषधांच्या वनस्पती किंवा बडीशेप (Fennel) किंवा साखर गोळी टाकण्याने पाणी अधिक शुद्ध आणि चवदार होईल. यामुळे पाण्याच्या पचनशक्तीला मदत होईल.
निरोगी वस्त्राची कवच: माठाच्या बाहेरील भागावर काही प्रमाणात शुद्ध कापड चढवणं, जे पाणी तापमान राखण्यास मदत करेल. यामुळे पाणी ताजं आणि थंङ राहील.
औषधी घटकांचा वापर: कधीकधी, मठाच्या पाण्यात औषधी जडीबुटी किंवा हर्बल मिश्रण घालून त्याच्या गुणधर्मात वाढ केली जाऊ शकते. यामुळे पाणी अधिक आरोग्यवर्धक ठरू शकते.
