नवी दिल्ली । महिंद्रा अँड महिंद्रा भारतातील 50 सर्वात मोठ्या लिस्टेड कंपन्यांपैकी एक आहे. या ऑटो इंडस्ट्री कंपनीची मार्केट कॅप 93,737 कोटींपेक्षा जास्त आहे (8 ऑगस्ट 2021 पर्यंत). महिंद्रा केवळ त्यांच्या आलिशान आणि शक्तिशाली वाहनांसाठीच ओळखली जात नाही, त्याचबरोबर तुम्हाला हे जाणून देखील अभिमान वाटेल की ती जगातील पहिल्या क्रमांकाची ट्रॅक्टर उत्पादक आहे.
महिंद्राला ऑटो सेक्टरमधील एक मोठी कंपनी मानले जाते, परंतु जेव्हा तुम्हाला त्याबद्दल आणखी माहिती मिळेल, तेव्हा तुम्हाला आढळेल की, विमानाचे पार्टस बनवण्यापासून ते रिटेल पर्यंत हा ग्रुप आतापर्यंत 22 वेगवेगळ्या उद्योगांमध्ये काम करतो आहे. महिंद्राची कंपनी टेक महिंद्रा (Tech Mahindra or TechM) जगभरातील मोठ्या तंत्रज्ञान कंपन्या यांची सर्व्हिस वापरत असल्याचे सांगितले जाते. महिंद्रा ग्रुपचा दावा आहे की,” पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही विमानात बसाल तेव्हा महिंद्रा कंपनीने बनवलेले पार्टस त्यात वापरले गेले असतील. महिंद्रा ग्रुप भारताची शान आहे आणि त्याची कमांड सध्या आनंद महिंद्रा यांच्या हातात आहे.”
महिंद्रा आणि मुहम्मद यांच्या मागची कथा
कंपनी 1945 मध्ये सुरू झाली. त्यामध्ये दोन भागीदार होते. एक होते आनंद महिंद्राचे आजोबा केसी महिंद्रा आणि दुसरे होते गुलाम मुहम्मद. कंपनीचे नामकरण M&M असे करण्यात आले. महिंद्रा अँड मुहम्मद (Mahindra & Muhammad). त्यांचे काम होते स्टीलचे उत्पादन. कंपनीचे काम चालू लागले आणि नाव बनू लागले तेव्हा भारताची फाळणी झाली. ऑगस्ट 1947 मध्ये भारत आणि पाकिस्तान हे दोन देश तयार झाले.
या फाळणीमुळे केवळ देश आणि समाजावरच परिणाम झाला नाही, तर अनेक व्यवसायही त्याच्या कचाट्यात आले. महिंद्रा अँड मुहम्मद सुद्धा अशीच एक कंपनी होती. पाकिस्तानच्या निर्मितीनंतर गुलाम मुहम्मद यांनी तिथे जाऊन स्थायिक होण्याचा निर्णय घेतला. गुलाम मुहम्मद यांना पाकिस्तानचे पहिले अर्थमंत्री देखील करण्यात आले.
येथे लक्षात घेण्यासारखी आणखी एक गोष्ट म्हणजे पाकिस्तानचे संस्थापक मोहम्मद अली जिना यांनीही विप्रोचे संस्थापक अझीम प्रेमजी यांचे वडील मोहम्मद हाशिम प्रेमजी यांना पाकिस्तानात स्थलांतर करण्याची विनंती केली होती. जिनांनी त्यांना पाकिस्तानचे अर्थमंत्री बनण्यास सांगितले गेले, पण मोहम्मद हाशिम प्रेमजींनी नकार दिला. प्रेमजींनी नकार दिल्यानंतरच जिनांनी कदाचित गुलाम मुहम्मद यांना अर्थमंत्री होण्याचा प्रस्ताव दिला, जो त्यांनी स्वीकारला.
मग महिंद्रा अँड महिंद्रा का?
तर मग कंपनीचे नाव महिंद्रा अँड महिंद्रा असे का आहे असा प्रश्न अजूनही अनेकांना पडेल. जर फक्त दोन भावनाच कंपनी बनवायची होती, तर त्यांना फक्त महिंद्रा असेच नाव देता आले असते ! तर मग कंपनीला महिंद्रा अँड महिंद्रा असे नाव देण्यामागे दोन कारणे आहेत – पहिले, गुलाम मुहम्मदने कंपनी सोडण्यापूर्वी एम अँड एमच्या नावाखाली अनेक उपकरणे होती. जर ती बदलली असती तर त्यासाठी खूप पैसा खर्च झाला असता आणि दुसरे कारण, केसी महिंद्रा यांनी आपला भाऊ जेसी महिंद्राला व्यवसायात भागीदार बनवले. तर अशाप्रकारे दोन महिंद्रा होते आणि कंपनीच्या नावावरून मुहम्मद काढून टाकल्यावर आणखी एक महिंद्रा जोडले गेले.
जर गुलाम मोहम्मदनेही भारतात राहण्याचा निर्णय घेतला असता, तर आपण या कंपनीला M&M म्हणूनच ओळखले असते, मात्र त्याचे पूर्ण स्वरूप महिंद्रा अँड महिंद्रा नसून महिंद्रा अँड मुहम्मद असे असते.