Amoeba disease : सध्या पावसाळ्याचे दिवस सुरु झाले आहेत. त्यामुळे अनेक ठिकाणी पाणी साचते. त्यामुळे विविध रोग डोके वर काढत असतात. मात्र काहींना पोहण्याची सवय असते किंवा सतत पाण्यात भिजण्याची. मात्र पाण्यामध्येही काही किडे असतात ते तुमचा मेंदू खाऊ शकतात.
संपूर्ण जगात प्राण्यांच्या अनेक प्रजाती आहेत, ज्यांची आपल्याला माहितीही नाही. काही प्राणी आपल्याला त्यांच्या डोळ्यांनी पाहू शकतात, परंतु काही इतके लहान आहेत की त्यांच्या डोळ्यांनी पाहणे शक्य नाही. अश्यातच केरळमध्ये एका 15 वर्षीय मुलाचा मृत्यू हा देशभर चर्चेचा विषय बनला आहे.
मृत अलाप्पुझा जिल्ह्यातील पानवल्ली येथील रहिवासी होता. किशोरला अमीबिक मेनिंगोएन्सेफलायटीसचा त्रास होता. या आजाराला PAM असेही म्हणतात. हा आजार झाल्यानंतर पाच ते दहा दिवसात व्यक्तीचा मृत्यू होतो. हा आजार अमीबा नावाच्या जीवामुळे होतो. मानवी शरीरात पोहोचताच हा प्राणी त्याच्या मनावर हल्ला करतो. हा प्राणी मेंदूच्या आतील मांस पूर्णपणे खातो.
मुलाच्या मृत्यूबाबत केरळच्या आरोग्य मंत्री वीणा जॉर्ज म्हणाले की, हा आजार नवीन नाही. यापूर्वीही अशी पाच प्रकरणे समोर आली आहेत. पहिल्यांदा 2016 मध्ये आणि नंतर 2019 मध्ये 20 आणि 22 मध्ये अशी प्रकरणे नोंदवली गेली. आरोग्यमंत्री म्हणाले, या आजाराने बाधित झालेल्या सर्व रुग्णांचा मृत्यू झाला आहे.
अशा परिस्थितीत आज आपण या आजाराबद्दल जाणून घेणार आहोत. हा आजार कसा होतो? आपण हा आजार कसा टाळू शकतो? त्याचा इलाज काय? जाणून घेऊया सविस्तर…
हा अमिबा काय आहे?
या संदर्भात केरळ येथील प्रसिद्ध डॉ. म्हणाले की, ‘मेंदूमध्ये प्रवेश करून मांस खाणाऱ्या या जीवाचे नाव अमिबा आहे. याला नैग्लेरिया फॉलेरी असेही म्हणतात. हा अमिबा हळूहळू मेंदूच्या ऊतींचा नाश करतो. संसर्ग पसरल्यामुळे मेंदूला सूज येऊ लागते.
डॉ. यांच्या मते, ‘अमीबा हा एक पेशी असलेला जीव आहे, जो स्वतःहून आपला आकार बदलू शकतो. ते सामान्यतः तलाव, संथ वाहणाऱ्या नद्यांमध्ये आढळतात. हा पृथ्वीवर आढळणाऱ्या सर्वात जुन्या म्हणजेच आदिम प्राण्यांपैकी एक आहे. हे एकसेल्युलर जीवाणू, विषाणू किंवा बुरशीपेक्षा वेगळे आहे.
मानवी शरीरात प्रवेश कसा करतो प्रवेश –
ज्यावेळी कोणी नदी, तलावाच्या पाण्यात डुबकी मारतो तेव्हा हा अमिबा सामान्यतः मानवाला शिकार बनवतो. अस्वच्छ किंवा गोठलेल्या पाण्याचा वापर केल्यास हा संसर्ग पसरण्याची शक्यता असते. हा प्राणी बहुतांशी कोमट पाण्यात जास्त आढळतो.
संपर्कात येणाऱ्या व्यक्तीच्या नाकातून ते शरीरात प्रवेश करते. यानंतर ते घाणेंद्रियाला चिकटते. या मज्जातंतूच्या मदतीने, एखादी व्यक्ती कोणत्याही वास किंवा सुगंध ओळखते. मेंदूच्या सर्वात खालच्या हाडांना मज्जातंतू क्रिबिफॉर्म प्लेटशी जोडलेला असतो, .
या मार्गाने अमिबा वास ओळखणाऱ्या मज्जातंतूपर्यंत पोहोचतो. यानंतर, तो मेंदूपर्यंत पोहोचते आणि चिकटते आणि हळूहळू मेंदूच्या ऊतींचे नुकसान करण्यास सुरवात करते. अमीबा मेंदूमध्ये ट्रॉफोझोइट तयार करतो. म्हणजे अमिबा मानवी मेंदू शोषून पोट भरतो.
त्याची लक्षणे काय आहेत?
अमिबा मानवी शरीरात प्रवेश करताच संसर्ग पसरण्यास सुरुवात होते. त्याची लक्षणे एक दिवस ते 12 दिवसात दिसू लागतात. हे मेनिन्जायटीसच्या संसर्गासारखेच असतात, डोकेदुखी, उलट्या आणि ताप. या मानेमध्ये ताठर आल्यानंतर झटके येऊ लागतात. या संसर्गामुळेही अनेक जण कोमात जाऊ शकतात. त्याची लक्षणे दिसू लागल्यानंतर, सरासरी पाच दिवसांत एखाद्या व्यक्तीचा मृत्यू होतो.
हा आजार एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे पसरतो का?
नाही, हा आजार एका व्यक्तीकडून दुसऱ्या व्यक्तीकडे पसरत नाही. डॉ.अग्निहोत्री यांच्या म्हणण्यानुसार, 1965 मध्ये याची प्रथम ओळख झाली होती. तेव्हापासून, 56 वर्षांत जगभरात 300 हून अधिक प्रकरणे नोंदवली गेली आहेत. त्यापैकी सर्वाधिक 150 प्रकरणे अमेरिकेत आली आहेत. या आजाराची लागण झालेल्या 98 टक्के लोकांचा मृत्यू होतो.
आपण हे कसे टाळू शकतो? त्याचा इलाज काय?
त्यावर अद्याप कोणताही अचूक उपचार सापडलेला नाही. या प्रकरणात, या रोगाची लागण झालेल्या रुग्णावर जीवाणूजन्य मेंदुज्वराद्वारे उपचार केले जातात. यासाठी दक्षता आणि प्रतिबंध हाच योग्य उपाय आहे. ते मुख्यतः गरम पाण्याच्या नद्या, तलाव, झरे येथे आढळतात. याशिवाय हा जीव औद्योगिक कचरा, जमिनीतील गरम पाणी, स्विमिंग पूल, नळाच्या पाण्यातही आढळतो. म्हणूनच प्रत्येकाने फक्त स्वच्छ पाणी वापरावे. जरी तो फक्त आंघोळीसाठी करत असेल.