नवी दिल्ली । रशिया आणि युक्रेनमधील युद्ध लांबले किंवा त्यामुळे संकट वाढले तर भारतीय शेतकरी आणि जवान दोघांनाही त्रास सहन करावा लागेल. रशिया आणि युक्रेनशी भारताचे व्यापारी संबंध अतिशय मजबूत आहेत आणि त्यात सातत्याने वाढ होत आहे.
वास्तविक, भारत रशिया आणि युक्रेन या दोन्ही देशांकडून मोठ्या प्रमाणात खतांची आयात करतो. यासोबतच ते रशियाकडून लढाऊ विमाने, मिसाइल डिफेंस सिस्टीमसह अनेक प्रकारची प्रगत शस्त्रे खरेदी करतो. युद्धामुळे त्याच्या पुरवठ्यावर परिणाम होणार असून देशाच्या अर्थव्यवस्थेत मोठी भूमिका बजावणाऱ्या कृषी क्षेत्रावरील दबाव वाढणार आहे.
रशियाकडून किती खत आयात केले जाते ?
भारतीय खत कंपन्या रशियातून दरवर्षी 4 लाख टन डायमाइन फॉस्फेट (DAP) आयात करतात. सरकारच्या प्रयत्नांनी दोन्ही देश हा व्यापार दरवर्षी 10 लाख टनांपर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न करत आहेत. याशिवाय पोटॅशची आयात वाढवण्यासाठी 2021 मध्ये करारही करण्यात आला. भारत दरवर्षी 8 लाख टन नायट्रोजन, फॉस्फरस आणि पोटॅशियम मिळविण्याचा प्रयत्न करत आहे. 2020 मध्ये, भारताने रशियाकडूनच $61 कोटी किंमतीचे खत आयात केले.
शस्त्रास्त्रांची मोठी खरेदी
भारताकडे रशियन बनावटीच्या शस्त्रास्त्रांची मोठी रांग आहे. अलीकडेच रशियासोबत S-400 मिसाइल डिफेंस सिस्टीम खरेदी करण्यासाठी करार करण्यात आला होता, ज्यापैकी फक्त एक चतुर्थांश मिसाइल आतापर्यंत पुरविण्यात आले आहे. सरकारी आकडेवारीनुसार, 2012 ते 2016 या काळात भारताकडून खरेदी करण्यात आलेल्या एकूण शस्त्रास्त्रांमध्ये रशियाचा वाटा 68 टक्के होता. युद्धाचा प्रभाव वाढला तर त्याचा फटका भारताच्या डिफेंस सिस्टीमलाही सहन करावा लागेल हे स्पष्ट आहे.
युक्रेनमधून सूर्यफूल तेल आणि खतांची आयात
भारताने आयात केलेल्या एकूण खतांचा मोठा साठा युक्रेनमध्ये आहे. 2020 च्या सरकारी आकडेवारीनुसार, युक्रेनने भारताला 23.28 कोटी डॉलर्स किंमतीची खते निर्यात केली. त्यात पोटॅशियम, युरियासह अनेक खतांचा समावेश होता. याशिवाय भारताच्या एकूण सूर्यफूल तेलामध्ये युक्रेनचा वाटा 70 टक्के आहे. साहजिकच संकट वाढले तर त्याची किंमत 60 टक्क्यांनी वाढू शकते. भारतात वापरल्या जाणार्‍या एकूण खाद्यतेलापैकी 14% सूर्यफुलाचा वाटा आहे.
भारत-युक्रेन आणि रशियाचा एकूण व्यापार किती आहे
रशिया हा भारतासोबतचा जगातील 25 वा सर्वात मोठा व्यापारी भागीदार आहे. 2021-22 मध्ये दोन्ही देशांदरम्यान आतापर्यंत $9.4 अब्ज डॉलरचा द्विपक्षीय व्यापार झाला आहे. भारत मुख्यत्वे इंधन, खनिज तेल, मोती, मौल्यवान खडे, अणुभट्ट्या, यंत्रसामग्री आणि इलेक्ट्रॉनिक यंत्रसामग्री आयात करतो, तर फार्मास्युटिकल्स, इलेक्ट्रिक मशीनरी उपकरणे आणि सेंद्रिय रासायनिक उत्पादने आणि वाहनांची निर्यात करतो.
भारताचा युक्रेनसोबतचा एकूण व्यापार यावर्षी 2.3 अब्ज डॉलर्स इतका झाला आहे. यामध्ये कृषी उत्पादने, धातू, प्लास्टिक आणि पॉलिमर आयात करण्यात आले, तर औषधे, यंत्रसामग्री, रसायने आणि खाद्यपदार्थांची निर्यात करण्यात आली. भारताच्या एकूण आयातीमध्ये फक्त युरिया आणि सूर्यफूल तेलाचा वाटा $2 अब्ज आहे.