नवी दिल्ली । अझीम प्रेमजी भारतातील अश्या व्यक्ती आहेत, ज्यांना लोकं एक बिझनेसमॅन म्हणून कमी आणि दानशूर म्हणून जास्त ओळखतात. प्रेमजी हे विप्रोचे संस्थापक आहेत, जे भारतातील मोठ्या आयटी कंपन्यांपैकी एक आहे. विप्रोची एकूण नेटवर्थ 3 लाख 46 हजार 537 कोटी रुपये आहे (30 ऑगस्ट 2021 पर्यंत). एक छोटी कंपनी लाखो कोटींच्या मल्टिनॅशनल कॉर्पोरेशन (MNC) मध्ये कशी बदलली हे समजून घेण्यासाठी आपल्याला अझीम प्रेमजींच्या जीवनाचा प्रवास माहित असणे आवश्यक आहे. पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित प्रेमजींच्या जीवनाशी संबंधित साधेपणा, प्रामाणिकपणा, धैर्य आणि मेहनतीच्या अनेक कथा प्रसिद्ध आहेत. चला तर मग त्यांच्या विषयी जाणून घेउयात…
अझीम प्रेमजी यांचा जन्म एका बिझनेसमॅनच्या घरी झाला
प्रेमजींना जाणून घेण्यापूर्वी त्यांचा कौटुंबिक इतिहास समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. अजीम यांचा जन्म एका बिझनेसमॅनच्या घरी झाला. त्यांचे वडील मोहम्मद हाशिम प्रेमजी हे सुप्रसिद्ध तांदूळ व्यापारी होते. त्यांचा बर्मा (आता म्यानमार) मध्ये तांदळाचा मोठा व्यवसाय होता, त्यामुळे त्यांना बर्माचे राईस किंग असे म्हटले जात असे.
ते बर्मा (आता म्यानमार) मधून भारतात आले आणि गुजरातमध्ये राहू लागले. गुजरातमध्ये आल्यानंतरही त्यांनी तांदळाचा व्यवसाय सुरू केला आणि हळूहळू त्यांची गणना भारतातील मोठ्या तांदूळ व्यापाऱ्यांमध्ये होत गेली. असे म्हणतात की, 1945 मध्ये (जेव्हा भारत स्वतंत्र नव्हता) ब्रिटिशांच्या काही धोरणांमुळे त्यांना त्यांचा तांदळाचा व्यवसाय बंद करावा लागला. अझीम प्रेमजींनी 1945 मध्ये वनस्पति तूप तयार करण्यास सुरुवात केली आणि वेस्टर्न इंडियन व्हेजिटेबल प्रॉडक्ट्स लिमिटेड नावाची कंपनी स्थापन केली. ही कंपनी वनस्पति तेल आणि कपडे धुण्याचे साबण बनवायची.
केवळ योगायोगाने असे म्हणता येईल की, ही कंपनी अझीम प्रेमजींच्या जन्म वर्षात स्थापन झाली. अझिमचा जन्म 24 जुलै 1945 रोजी झाला आणि कंपनीची स्थापना 29 डिसेंबर 1945 रोजी झाली.
परदेशात शिक्षण, मात्र…
अझीम प्रेमजींच्या कुटुंबाची आर्थिक स्थिती चांगली असल्याने त्यांना त्यांच्या सुरुवातीच्या आयुष्यात अभ्यासादरम्यान कोणत्याही समस्येला सामोरे जावे लागले नाही. त्यांनी त्यांचे शालेय शिक्षण मुंबईत केले आणि नंतर इलेक्ट्रिकल इंजिनीअरिंग करण्यासाठी अमेरिकेतील स्टॅनफोर्ड विद्यापीठात गेले. त्यावेळी अझीम प्रेमजी 21 वर्षांचे होते, पण त्यांच्यासोबत काहीतरी अघटित घडणार होते, ज्यामुळे त्यांचे आयुष्य पूर्णपणे बदलणार होते.
गोष्ट 1966 ची आहे, स्टॅनफोर्डमध्ये शिकत असताना त्यांना कळले की, त्यांचे त्याचे वडील वारले आहेत. यानंतर अझीम प्रेमजींना घरी परतावे लागले.
परीक्षेच्या वेळी डगमगले नाही
निःसंशयपणे अझीम प्रेमजींसाठी हा एक कठीण काळ होता. त्यांच्या विश्वास आणि धैर्याची टप्प्याटप्प्याने परीक्षा घेतली जात होती. वयाच्या अवघ्या 21 व्या वर्षी अझीम प्रेमजींनी स्वतः कंपनीची कमांड घेण्याचा निर्णय घेतला. याच कंपनीच्या एका भागधारकाने या निर्णयाला विरोध केला. तो म्हणाला की,” 21 वर्षांचा मुलगा, ज्याला विशेषतः त्या कामाचा काहीच अनुभव नाही, तो कंपनी हाताळू शकणार नाही.” जरी या गोष्टीमुळे 21 वर्षीय व्यक्तीचा उत्साह हादरू शकला असता, परंतु अझीझ प्रेमजींनी ते आव्हान म्हणून स्वीकारले आणि कंपनीचा ताबा घेतला. त्यांनी कंपनीची व्याप्ती मोठ्या प्रमाणात वाढवली.
आयटी कंपनी विप्रोचा उदय
1977 पर्यंत व्यवसाय पसरला होता आणि अझीम प्रेमजींनी कंपनीचे नाव बदलून विप्रो ठेवले. 1980 नंतर, जेव्हा एक मोठी आयटी कंपनी IBM भारताबाहेर गेली, तेव्हा अझीम प्रेमजींनी त्यांच्या दूरदृष्टीवरून ओळखले की, येत्या काळात त्या क्षेत्रात बरेच काम करता येईल. मग काय राहीले होते …
विप्रोने सेंटिनल कॉम्प्युटर्स या अमेरिकन कंपनीच्या सहकार्याने मायक्रो कॉम्प्युटर बनवण्याचे काम सुरू केले. सेंटिनल कॉम्प्युटर्ससोबत तंत्रज्ञान शेअरिंग एग्रीमेंट केला होता. काही काळानंतर विप्रोने त्यांच्या हार्डवेअरला आधार देण्यासाठी सॉफ्टवेअर बनवण्याचे कामही सुरू केले.
कार पार्किंग मनोरंजक किस्सा
अझीम प्रेमजी त्यांच्या ऑफिसच्या आवारात जिथे आपली कार पार्क करत असत, तिथे एके दिवशी एका कर्मचाऱ्याने आपली कार उभी केली. कंपनीच्या अधिकाऱ्यांना जेव्हा हे कळले तेव्हा ती जागा फक्त प्रेमजींची कार पार्क करण्यासाठी घोषित करण्यात आली. जेव्हा अझीम प्रेमजींना हे कळले तेव्हा त्यांनी या नियमाला विरोध केला. ते म्हणाले, “कोणीही त्यांची कार तिथे पार्क करू शकतो. जर मला माझी कार तिथे पार्क करायची असेल तर मी इतरांच्या आधी ऑफिसमध्ये यायला हवे.”
कर्णाप्रमाणेच दानशूरही आहेत
आपल्या सर्वांना दानशूर कर्णाबद्दल माहितीच आहे. जो कोणी त्याच्याकडे मागणी घेऊन आला, तो कधीही रिकाम्या हाताने परतला नाही. अझीम प्रेमजींनी आपल्या कमाईचा मोठा भाग धर्मादाय कार्यात खर्च केला. फाऊंडेशनच्या नावे त्यांनी आधीच आपल्या शेअरचे 60 हून अधिक शेअर्स ट्रान्सफर केले आहेत. ही संस्था भारतातील अनेक राज्यांमध्ये शालेय शिक्षणापासून इतर अनेक कामांमध्ये सहभागी आहे.
22 कोटी दररोज देणगी
अझीम प्रेमजींनी दररोज सुमारे 22 कोटी रुपये म्हणजेच 2019-20 मध्ये धर्मादाय कार्यासाठी एकूण 7,904 कोटी रुपये दान केले.