टीम, HELLO महाराष्ट्र । जर एखाद्याने आपल्यास असे सांगितले की मागील 97 वर्षांपासून खेड्यांची लोकसंख्या स्थिर आहे, तर आपणास ही एक कल्पना वाटेल , परंतु वास्तव आहे. मध्य प्रदेशातील बैतूल जिल्ह्यातील धानोरा हे असे गाव आहे जेथे १९२२ मध्ये लोकसंख्या १७०० होती आणि आजही तीच आहे. इथे कोणत्याही कुटुंबात दोनपेक्षा जास्त मुलं नाहीत. मुलगा आणि मुलगी यांच्यात भेदभाव नसल्यामुळे हे घडले आहे.
लोकसंख्या ही जगातील समस्यांचे प्रमुख कारण मानली जाते, कारण प्रत्येक देश-राज्य आणि खेड्यांची लोकसंख्या सतत वाढत आहे. बेतुलचे धानोरा गाव या परिस्थितीत जगासाठी कुटुंब नियोजन करण्याच्या क्षेत्रात ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडर आहे, कारण येथे लोकसंख्या वाढत नाही.धानोरा हे गाव आहे जिथे मागील ९७ वर्षांपासून लोकसंख्या स्थिर आहे. म्हणजेच या वर्षात गावाची लोकसंख्या १७०० च्या पुढे गेली नाही. हे कसे घडले? त्यात एक रंजक कथा देखील आहे.
एसके महोबिया सांगतात की १९२२ मध्ये कॉंग्रेसची एक परिषद झाली होती. ज्यात कस्तुरबा गांधी हजेरी लावण्यासाठी आल्या होत्या. ग्रामस्थांना सुखी आयुष्यासाठी त्यांनी ‘लहान कुटुंब, आनंदी कुटुंब’ अशी घोषणा दिली. गावकरी कस्तुरबा गांधी यांच्या बोलण्याला काळ्या दगडावरची पांढरी रेष मानत आणि मग गावात कुटुंब नियोजन सुरू झाले.
जेष्ठ सांगतात की , कस्तुरबा गांधींचा संदेश इथल्या लोकांच्या मनावर कोरला गेला . आणि १९२२ नंतर गावात कुटुंब नियोजनाबद्दल ग्रामस्थांमध्ये प्रचंड जागरूकता निर्माण झाली आणि जवळजवळ प्रत्येक कुटुंबाला एक किंवा दोन मुले कुटुंब नियोजन करण्यासाठी मिळाल्या, हळूहळू खेड्यातील लोकसंख्या स्थिर होऊ लागली. इथल्या लोकांनीही मुलांच्या दृष्टीने कुटुंब वाढवण्याची प्रथा बंद केली आहे आणि ते एक किंवा दोन मुलींच्या जन्मानंतर कौटुंबिक नियोजन आवश्यक मानतात.
हे गाव कुटुंब नियोजनाच्या दृष्टीने एक मॉडेल बनले आहे. मुलगी असो की मुलगा, दोन मुलांनी कौटुंबिक नियोजन अवलंबल्यानंतर, इतरांपेक्षा येथे लैंगिक प्रमाण खूप चांगले आहे. इतकेच नाही तर मुलगी आणि मुलामध्ये फरक यासारखी मानसिकता येथे दिसत नाही. धानोराच्या आसपास अशी अनेक गावे आहेत, ज्यांची लोकसंख्या वर्षांपूर्वीच्या तुलनेत चार ते पाच पट वाढली आहे, परंतु धानोरा गावची लोकसंख्या अजूनही १७०० आहे.
