नवी दिल्ली । जनरल बिपिन रावत यांचा हेलिकॉप्टर अपघातात मृत्यू झाल्यानंतर सरकार आता चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ (CDS) या पदासाठी योग्य उमेदवाराच्या शोधात आहे. जनरल रावत यांनी आपल्या एक वर्षाच्या 341 दिवसांच्या कार्यकाळात या पदावर भरीव कामगिरी करून असे काम केले, ज्याचे कौतुक होत आहे. मुख्य म्हणजे लष्कराच्या तिन्ही शाखांसोबत मिळून ऑपरेशन्स राबवणे आणि लष्कराचे आधुनिकीकरण करण्याच्या दिशेने त्यांनी बरेच काम केले आहे. चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफचे मुख्य काम काय आहे, त्यांचा कार्यकाळ किती आहे आणि त्यांना कोणत्या सुविधा आणि पगार मिळतात हे जाणून घेऊयात…
कार्यकाळ किती आहे ?
CDS चा कार्यकाळ 03 वर्षे किंवा 65 वर्षांपर्यंत, यापैकी जे आधी असेल ते लागू होईल. जनरल रावत यांनी ही जबाबदारी स्वीकारल्यानंतर पहिल्यांदाच हे पद निर्माण करण्यात आले. वयाच्या 62 व्या वर्षी ते लष्करप्रमुख म्हणून निवृत्त झाले आणि त्यानंतर ते CDS झाले. ते 64 वर्षांचे होणार होते.
तो सैन्यातील सर्वात मोठा अधिकारी आहे का?
होय, चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफ हा लष्कराचा सर्वोच्च अधिकारी असतो. तो 4 स्टार असलेले अधिकारी आहे. तो ज्या सैन्याचा भाग आहे, तोच गणवेश परिधान करतो. त्याच्या चिन्हात, सैन्याच्या तीन भागांची चिन्हे अशोक चक्रासह सोन्याच्या धाग्याने बनविली जातात.
त्यांचा स्टाफ किती मोठा आहे ?
त्यांच्या ऑफिसमध्ये एक अतिरिक्त सचिव आणि पाच सहसचिव आणि सपोर्ट स्टाफ आहेत. त्यांच्यासोबत, तो सैन्याच्या तीनही भागांशी संबंधित काम आणि इतर भूमिकांसह काम करतो
त्याची कर्तव्ये आणि जबाबदाऱ्या काय आहेत ?
लष्कराच्या तिन्ही शाखांचा एकत्रितपणे सर्व कारवायांमध्ये प्रभावीपणे वापर करणे आणि लष्कराचे आधुनिकीकरण करणे ही त्यांची मुख्य जबाबदारी आहे. मुख्यत्वे ते संरक्षणमंत्र्यांच्या मुख्य संरक्षण सल्लागाराच्या भूमिकेत आहेत. त्याची कर्तव्ये आणि जबाबदाऱ्या खालीलप्रमाणे आहेत
शस्त्रास्त्र खरेदीची प्रक्रिया पार पाडणे
सैन्याच्या तिन्ही भागांना जवळ आणणे आणि तिघांनाही एकत्र आणून उत्तम काम करणे
मिलिट्री एजवाइजरसह डिपार्टमेंट ऑफ मिलिट्री अफेयर्सशी डील करणे
जेव्हा आवश्यक असेल तेव्हा थिएटर कमांड तयार करणे
लष्कराच्या तिन्ही विंगच्या एजन्सी, संस्था आणि संबंधित सायबर आणि स्पेसचे कमांडिंग करणे
डिफेंस एक्वीजेशन कौंसिल आणि डिफेंस प्लॅनिंग कमिटीचे मेम्बर असणे
न्यूक्लियर कमांड अथॉरिटीचे मिलिट्री एजवाइजर म्हणून काम करणे
तिन्ही सेनांच्या सुधारणेचे कार्यक्रम पुढे नेऊन अनावश्यक खर्चात कपात करून सशस्त्र दलांची ताकद वाढवणे.
पगार आणि भत्ता किती आहे ?
चीफ ऑफ डिफेन्स स्टाफचा पगार लष्कराच्या तिन्ही शाखांच्या प्रमुखांच्या बरोबरीने म्हणजेच अडीच लाख रुपये असतो आणि त्यांना बंगल्यासह बाकीच्या सुविधाही मिळतील.
संरक्षण प्रमुख म्हणजेच CDS हे पद निर्माण करण्याचा निर्णय कधी घेण्यात आला?
अशा पोस्ट निर्मितीची कल्पना अलीकडची नाही. मात्र हे पद अधिकृत करण्याचा विषय सर्व काही ठरल्यानंतरही पुढे ढकलला गेला. अखेर 2019 मध्ये मोदी सरकारने त्याला मंजुरी दिली. ही कल्पना सर्वप्रथम लॉर्ड माउंटबॅटन यांनी मांडली होती.