नवी दिल्ली । बाबा रामदेवने एका योग सत्रात उपस्थित असलेल्या लोकांना रुची सोया शेअर्समध्ये गुंतवणूक करण्याचा सल्ला दिल्याबद्दल SEBI ने आक्षेप घेतला आहे. यासोबतच, पतंजली आयुर्वेदच्या पूर्ण मालकीच्या कंपनी रुची सोयाला पत्र लिहून हे नियमांचे उल्लंघन असल्याचे सांगून स्पष्टीकरण मागितले आहे. या प्रकरणात सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे बाबा रामदेव हे कंपनीचे एकमेव ब्रँड अँबेसिडर आहेत. रुची सोया किंवा पतंजलीमध्ये त्यांचा थेट हिस्सा नाही. त्याच वेळी, एका सत्रादरम्यान त्यांनी जे सांगितले ते प्राइस सेंसिटिव्ह माहिती नाही, ज्यामुळे Insider Trading नियमांचे उल्लंघन होईल.
आर्थिक सल्लागार नसूनही सल्ला देणे ही मोठी गोष्ट नाही
बाबा रामदेव सर्टिफाइड आर्थिक सल्लागार नसल्यामुळे स्टॉकमध्ये गुंतवणूकीचा सल्ला द्यायचा की नाही या मुद्द्यावर वाद होऊ शकतो. मात्र, ही काही मोठी गोष्ट नाही. बहुतेक प्रमोटर्स आणि बँकर्स त्यांच्या ग्राहकांना पब्लिक इश्यूमध्ये गुंतवणूक करण्यास प्रोत्साहित करतात. असेही मानले जाऊ शकत नाही की त्यांचा मेसेज गुंतवणूकदारांना आकर्षित करण्यासाठी नव्हता. रुची सोयामध्ये किमतींमध्ये हेराफेरीचे एक मोठे आणि खुले प्रकरण होते, जे नियामकाने पूर्णपणे दुर्लक्षित केले आहे. आता प्रश्न उद्भवतो की आपण असे कसे म्हणू शकतो?
रुची सोयाच्या स्टॉकच्या व्यवहाराने संपूर्ण गोष्ट साफ होते
रुची सोयाची रिलिस्टिंग केल्यानंतर त्याच्या स्टॉकच्या व्यवहारात झालेला बदल ही संपूर्ण गोष्ट साफ करते. पतंजली आयुर्वेदने रुची सोया नोव्हेंबर 2019 मध्ये नॅशनल कंपनी लॉ ट्रिब्युनल (NCLT) कडून 4,350 कोटी रुपयांना विकत घेतली. येथे हे जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे की, पतंजली सर्वाधिक बोली लावणारे नव्हते. अधिग्रहणाच्या आधारावर नवीन कंपनीच्या एका शेअरची किंमत 145 रुपये होती, जी रिलिस्टेड कंपनीसाठी आदर्श शेअर किंमत आहे. जानेवारी 2020 मध्ये लिस्टिंग घेतल्यानंतर रुची सोयाच्या शेअर्सची किंमत 1,500 रुपयांवर पोहोचली.
काही महिन्यांत कंपनीची मार्केट कॅप 45 हजार कोटी झाले
प्रमोटर्सकडे 98.90 टक्के शेअर्समध्ये नगण्य फ्लोट होते, त्यापैकी 99.97 टक्के कर्जदार बँकांकडे गहाण ठेवण्यात आले होते. कंपनीची मार्केट कॅप 1,500 रुपये प्रति शेअर्सच्या किंमतीवर 45,000 कोटी रुपये होते. यानंतर स्टॉक उलटा झाला आणि सप्टेंबर 2020 मध्ये 400 रुपयांच्या पातळीवर आला. यानंतर, पुन्हा एकदा त्याचे शेअर्स वाढू लागले आणि 1,000 रुपयांच्या पातळीवर पोहोचले. स्टॉकच्या या स्तरावर, कंपनीची मार्केट कॅप गेल्या एका वर्षात 30,000 कोटी रुपयांच्या पुढे गेली आहे.
प्रमोटर्सचा हिस्सा कमी करण्यासाठी FPO ला मान्यता देण्यात आली आहे
रुची सोया मधील नियमांनुसार, FPO ला आता प्रमोटर्सचा हिस्सा 75 टक्क्यांपेक्षा कमी करण्यास मान्यता देण्यात आली आहे. यासाठी, किंमतीचा बेंचमार्क स्टॉकच्या सध्याच्या पातळीच्या आसपास सहज ठेवता येतो. अंडर ट्रेडेड स्टॉकमध्ये किंमतीमध्ये फेरफार करणे सामान्य आहे. रिटेल गुंतवणूकदार अनेकदा अशा स्टॉकमध्ये अडकतात आणि अखेरीस त्यांचे पैसे गमावतात. मात्र, बाजारपेठेतील फेरबदलाची ही युक्ती गंभीर विषय बनते जेव्हा ती सार्वजनिक ऑफर करण्यासाठी नियामक बंधनात असलेल्या स्टॉकमध्ये उद्भवते आणि नंतर बेंचमार्क प्राईस सेट करण्यासाठी आणि बेंचमार्क व्हॅल्यू तयार करण्यासाठी स्टॉक होल्डिंगचा वापर केला जातो.
रुची सोयाने आर्थिक वर्ष 21 मध्ये 16,132 कोटींची कमाई केली
पतंजलीची उपकंपनी रुची सोयाला कंपनीतील प्रमोटर्सची हिस्सेदारी तीन वर्षांच्या आत 25 टक्के सार्वजनिक हिस्सा कमी करावी लागेल. आता, एक कंपनी जी डिसेंबर 2019 मध्ये 4,350 कोटी रुपयांना विकत घेण्यात आली होती, तीच रक्कम खूपच लहान आणि आंशिक भागभांडवल उभारण्यासाठी सार्वजनिक ऑफर करत आहे. रुची सोयाचा व्यवसाय कधीच वाईट नव्हता. हे फक्त खराब व्यवस्थापनामुळे केले गेले. यामुळे समोर आर्थिक संकटाची परिस्थिती निर्माण झाली. कंपनीने आर्थिक वर्ष 2021 मध्ये 16,132 कोटी रुपये कमावले, जे 2020 मध्ये 13,042 कोटी रुपये होते.
सेबीने काही चांगले आणि कठीण प्रश्न उपस्थित केले पाहिजेत
2021 या आर्थिक वर्षात रुची सोयाचा निव्वळ नफा जवळपास तिप्पट होऊन 680 कोटी रुपये झाला. लक्षात घेतल्यास, कंपनीने आपल्या इतिहासात इतका नफा कधीच मिळवला नव्हता. या व्यतिरिक्त, विक्री दरम्यान सावकारांना काय मिळाले हे देखील लक्षात घेण्यासारखे आहे. जेव्हा पतंजली रुची सोयासाठी सर्वाधिक बोली लावणारे नव्हते तेव्हाही हा करार बोगस ठरला आणि कर्जदारांनी 52 टक्के भागभांडवलासह प्रकरण संपवले. हे खरे आहे की बाबा रामदेव हे आर्थिक सल्लागार नाहीत, पण त्यांनी अत्यंत हुशारीने काम केले आहे. या सर्व गोष्टी लक्षात ठेवून सेबीने काही चांगले आणि कठीण प्रश्न उपस्थित केले पाहिजेत.