नवी दिल्ली । जर आपण दैनंदिन वापरातील वस्तूंच्या खरेदीसाठी स्मार्टफोनमधून पेमेंट करत असाल तर आपल्याला UPI काय आहे हे माहिती असेलच. युनिफाइड पेमेंट इंटरफेस किंवा UPI चा वापर मोबाईल प्लॅटफॉर्मवरून दुसर्‍या बँक खात्यात पैसे ट्रान्सफर करण्यासाठी केला जातो. ही एक अशी संकल्पना आहे जी बर्‍याच बँक खात्यांना मोबाइल ऍप्लिकेशनद्वारे पैसे ट्रान्सफर करण्यास परवानगी देते. हे नॅशनल पेमेंट कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियानॅशनल पेमेंट कॉर्पोरेशन ऑफ इंडियाने (NPCI) विकसित केले आहे. त्याचे नियंत्रण रिझर्व्ह बँक आणि इंडियन बँक असोसिएशनच्या ताब्यात आहे.
(1) सप्टेंबरमध्ये NPCI चे पेमेंट प्लॅटफॉर्म UPI मधील ट्रान्सझॅक्शन विक्रमी पातळीवर पोहोचले. रिझर्व्ह बँकेने जाहीर केलेल्या आकडेवारीनुसार या कालावधीत हे ट्रान्सझॅक्शन 1.8 अब्जांवर गेला आहे, तर त्याचे मूल्य 3 लाख कोटींपेक्षा जास्त आहे. आता, समजून घ्या की UPI द्वारे ट्रान्सझॅक्शन कसे आणि का फेल होते.
(2) UPI ट्रान्सझॅक्शन का फेल होते – अलीकडेच UPI फंड ट्रान्सफर दरम्यान स्टेट बँक ऑफ इंडिया (एसबीआय) आणि ICICI बँकेच्या ग्राहकांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागला. तर, आम्ही तुम्हाला सांगणार आहोत की आपले ट्रान्सझॅक्शन का फेल होतात. यावर तज्ञ म्हणतात की (1) जर आपल्या ट्रान्सझॅक्शनचे लिमिट निश्चित केलेल्या लिमिट पेक्षा जास्त झाले असेल तर ते फेल होईल. बर्‍याच बँका दररोज 10 ट्रान्सझॅक्शनना परवानगी देतात. (2) खात्यात पैसे कमी असले तरीही ट्रान्सझॅक्शन फेल होतात. (3) चुकीच्या पिन घातल्यामुळेही ट्रान्सझॅक्शन फेल होतात. (4) या व्यतिरिक्त आपण ऐसे पाठवणाऱ्याचे डिटेल्स चुकीचे दिले असेल तरीही ट्रान्सझॅक्शन फेल होतात.
(3) UPI फंड ट्रान्सफर फेल झाल्यामुळे खात्यातून बर्‍याच वेळा पैसे कट केले जातात पण ट्रान्सझॅक्शन होत नाही अशा परिस्थितीत ग्राहकांना काय करावे आणि काय नाही हे समजू शकत नाही. आपल्याला हे पैसे परत मिळतील की नाही यावर तो गोंधळातच राहतो आणि त्याला भीती वाटते. अशा परिस्थितीत अडकल्यावर ग्राहकांना काय करावे आणि काय करू नये हे माहित असले पाहिजे.
(4) अशाप्रकारे पैसे परत येतील – ट्रान्सझॅक्शन फेल झाल्यावर आणि खात्यातून पैसे डेबिट झाल्यानंतर ते आपोआपच खात्यावर परत येतात. आपल्याला पैसे परत न आल्यास आपण आपद्वारे याबाबत तक्रार दाखल करू शकता. यासाठी तुम्हाला ‘Payment History’ या पर्यायावर जावे लागेल. आणि ‘Raise Dispute’ वर जाऊन आपल्याला येथे आपली तक्रार नोंदवावी लागेल. UPI द्वारे पैशांचे ट्रान्सझॅक्शन करणे आता सामान्य झालेले आहे. UPI ऍप वापरणार्‍या लोकांना त्याचा सर्वात मोठा फायदा असा आहे की ते त्याद्वारे कधीही पैसे ट्रान्सफर करू शकतात. विशेष गोष्ट अशी आहे की, याद्वारे पैसे ट्रान्सफर करताना आपल्याला कोणालाही बँक खात्याबद्दल माहिती देण्याची गरज नसते.
(4) UPI कसे काम करते – UPI सेवा वापरण्यासाठी आपल्याला व्हर्च्युअल पेमेंट ऍड्रेस तयार करावा लागेल. यानंतर, आपल्याला तो आपल्या बँक खात्यासह लिंक करावा लागेल. यानंतर, आपला बँक खाते क्रमांक, बँकेचे नाव किंवा आयएफएससी कोड इ. लक्षात ठेवण्याची आवश्यकता नसेल. पैसे देणारा आपल्या मोबाइल नंबरनुसार पेमेंटची विनंती करतो आणि आपल्या बँक खात्यात पेमेंट येते.
UPI चे फायदे – IMPS (इन्स्टंट फंड ट्रान्सफर) च्या मदतीने खात्यात पैसे ट्रान्सफर करा. फंड ट्रान्सफरमध्ये NEFT पेक्षा कमी वेळ लागतो. डिजिटल प्लॅटफॉर्म असल्याने याचा उपयोग सुट्टीच्या दिवशीही सुध्दा कधीही केला जाऊ शकतो. एका मोबाइल ऍप द्वारे एकाहून अधिक बँक खात्यांमधून ट्रान्सझॅक्शन केले जाऊ शकतात. बँकेने दिलेला व्हर्च्युअल पेमेंट ऍड्रेस वापरला आहे. आयएफएससी कोड आणि मोबाइल नंबरचा वापर करून पैसे ट्रान्सफर केले जातात.
प्रत्येक पेमेंट अधिकृत करण्यासाठी एम-पिन (मोबाइल पिन) आवश्यक आहे. इंटरनेट कनेक्शनशिवाय फोनमध्ये 99 # डायल करूनही या सेवेचा लाभ घेता येतो. प्रत्येक बँकेकडे UPI प्लॅटफॉर्म असतो, जो मोबाइलच्या ऑपरेटिंग सिस्टम (अँड्रॉइड, विंडोज किंवा Apple) नुसार विकसित केला गेला आहे. यात बिल शेअरिंग सुविधासुद्धा आहे. वीज-पाणी बिले भरणे, दुकानदाराला पैसे देणे इत्यादींसाठी खूप सोयीस्कर आहे. मोबाइल ऍपवरूनच तक्रारी केल्या जाऊ शकतात.
ब्रेकिंग बातम्या मोबाईलवर मिळवण्यासाठी आम्हाला 7875002893 या नंबरला WhatsApp करा आणि लिहा “Hello News”.