नवी दिल्ली । कुटुंबातील एखाद्या सदस्याचा मृत्यू झाला तर त्या धक्क्यातून सावरायला बराच वेळ लागतो, मात्र या दु:खाचा सामना करूनही काही काम करावे लागते. याच महत्त्वाच्या गोष्टींमध्ये बँकेशी संबंधित कामाचाही समावेश होतो. उदाहरणार्थ, कुटुंबातील सदस्याच्या मृत्यूनंतर त्यांचे बँक खाते लवकरात लवकर बंद करावे का? मृत व्यक्तीच्या ATM कार्डचे काय करायचे?…या सर्व प्रश्नांची उत्तरे जाणून घेऊ… RBI चा नियम काय म्हणतो जाणून घ्या…
नुकतेच एक ताजे प्रकरण समोर आले आहे ज्यात पत्नीच्या मृत्यूनंतर एका व्यक्तीने ATM द्वारे तिच्या बँक खात्यातून पैसे काढले. पत्नीच्या मृत्यूशी संबंधित आवश्यक कागदपत्रे टाळण्यासाठी पतीने ही पद्धत शोधली. मात्र तिच्या पतीची चलाखी त्याला भारी पडली. त्याच्याविरुद्ध कायदेशीर कारवाई करत बँकेने पोलिसांत तक्रार दाखल केली आहे.
यावरून हे स्पष्ट होते की, पैसे काढणारी व्यक्ती मृत व्यक्तीची नॉमिनी असली तरीही, ATM द्वारे मृत व्यक्तीच्या बँक खात्यातून पैसे काढणे बेकायदेशीर आहे. एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर, त्याची मालमत्ता किंवा पैसे नॉमिनी व्यक्तीच्या नावावर ट्रान्सफर करण्याची कायदेशीर प्रक्रिया असते.
नियम काय म्हणतो?
कायदा असे सांगतो की, अशी प्रकरणे बँकेची आणि इतर कायदेशीर वारसांची फसवणूक करतात. अशा स्थितीत पोलीस तक्रार नोंदवता येईल, ज्याची चौकशी केली जाईल. या आरोपांच्या आधारे फौजदारी शिक्षा लागू होईल. जर मृत व्यक्तीने त्याच्या बँक खात्यात एकापेक्षा जास्त नॉमिनी केले असतील आणि त्यापैकी एकाला ते पैसे वापरायचे असतील तर त्याला इतर RBI व्यक्तीकडून संमतीपत्र घेऊन बँकेत दाखल करावे लागेल.
‘या’ गोष्टी लक्षात ठेवा
जर एखाद्या व्यक्तीचे बँकेत खाते असेल आणि त्याचा मृत्यू झाला असेल तर मृत्यूचा क्लेम दाखल करण्यापूर्वी त्याच्या कुटुंबीयांनी काही खास गोष्टींची काळजी घ्यावी. मृत व्यक्तीचे बँक खाते जॉईंट अकाउंट आहे की सिंगल आहे ते शोधा. यानंतर नॉमिनीचे नाव बँक खात्यात नोंदवले गेले आहे की नाही हे शोधा. एखाद्या खातेदाराचा मृत्यू झाल्यास त्याचे नातेवाईक बँक खात्यात ठेवलेल्या रकमेवर क्लेम करू शकतात.
बँक खाते बंद करायचे असल्यास काय करावे?
जर तुम्हाला बँक खाते बंद करायचे असेल, तर मृत व्यक्तीचे नोटराइज्ड डेथ सर्टिफिकेट द्यावे लागेल. स्थानिक नगरपालिका संस्थेत डेथ सर्टिफिकेट सहज बनवता येते. जर नॉमिनी असेल तर त्याला सर्व पैसे मिळतील, जो ते उत्तराधिकारीकडे सोपवतील.
मात्र नॉमिनी व्यक्ती नसल्यास, वारस असलेल्या कुटुंबातील सदस्याला डेथ सर्टिफिकेटसह स्वतःच्या आणि मृत व्यक्तीच्या नातेसंबंधाशी संबंधित कागदपत्रे बँकेत सादर करावी लागतील. बँक नुकसानभरपाई बाँड देखील मागू शकते.
RBI चे निर्देश काय आहेत?
RBI ने बँकांना अशा बाबतीत मवाळ भूमिका ठेवण्यास सांगितले आहे. कुटुंबातील सदस्याच्या मृत्यूनंतर बँकेला माहिती देण्यासाठी निश्चित कालमर्यादा नाही. जेव्हा पीडितेचे कुटुंब मानसिकदृष्ट्या तयार असेल तेव्हा हे काम करता येईल. RBI च्या सूचनेनुसार, जर कुटुंबातील सदस्यांनी पैसे काढण्यासाठी अर्ज केला तर बँकेला 15 दिवसांत ते पूर्ण करावे लागेल.