नवी दिल्ली । कोरोना संकटाच्या काळात डिजिटल पेमेंटमध्ये वाढ झाली असली तरी चलनात असलेल्या नोटांची संख्याही सातत्याने वाढत आहे. मात्र, चलनी नोटांच्या चलनात वाढ होण्याचा वेग मंदावला आहे. वास्तविक, कोविड-19 महामारीच्या काळात लोकांना सावधगिरी म्हणून रोख रक्कम ठेवणे चांगले वाटले. या कारणास्तव, 2020-21 या आर्थिक वर्षात चलनात असलेल्या बँक नोटांच्या संख्येत वाढ नोंदवण्यात आली आहे.
अधिकृत आकडेवारीनुसार, डेबिट आणि क्रेडिट कार्ड, नेट बँकिंग आणि युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) यांसारख्या माध्यमांद्वारे डिजिटल पेमेंटमध्येही मोठी वाढ झाली आहे. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) चे UPI हे देशातील पेमेंटचे प्रमुख माध्यम म्हणून वेगाने उदयास येत आहे. एवढे सगळे करूनही चलनात असलेल्या नोटांची वाढ मंदावली असली तरी सुरूच आहे.
कोणत्या वर्षी किती मूल्यांच्या चलनी नोटा चलनात होत्या
रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) च्या आकडेवारीनुसार, 4 नोव्हेंबर 2016 पर्यंत 17.74 लाख कोटी रुपयांच्या नोटा चलनात होत्या, ज्या 29 ऑक्टोबर 2021 पर्यंत वाढून 29.17 लाख कोटी रुपयांवर गेल्या. RBI च्या मते, 30 ऑक्टोबर 2020 पर्यंत चलनात असलेल्या नोटांचे मूल्य 26.88 लाख कोटी रुपये होते. त्याच वेळी, 29 ऑक्टोबर 2021 पर्यंत त्यात 2,28,963 कोटी रुपयांची वाढ झाली आहे. वार्षिक आधारावर, 30 ऑक्टोबर 2020 रोजी त्यात 4,57,059 कोटी रुपयांची आणि एका वर्षापूर्वी 1 नोव्हेंबर 2019 रोजी 2,84,451 कोटी रुपयांची वाढ झाली.
गेल्या आर्थिक वर्षात किती वाढ नोंदवली गेली?
2020-21 या आर्थिक वर्षात चलनात असलेल्या नोटांच्या मूल्यात 16.8 टक्के आणि प्रमाणामध्ये 7.2 टक्के वाढ झाली आहे, तर 2019-20 या आर्थिक वर्षात त्यात 14.7 टक्के आणि 6.6 टक्के वाढ झाली आहे. 2020-21 या आर्थिक वर्षात चलनात असलेल्या नोटांच्या संख्येत वाढ होण्याचे कारण म्हणजे कोरोना विषाणूची साथ. साथीच्या आजाराच्या काळात सावधगिरी म्हणून लोकांनी त्यांच्याकडे रोख रक्कम ठेवली.