देशातील पहिली हायड्रोजन ट्रेन तयार आहे. भारतीय रेल्वे डिसेंबर 2024 मध्ये पहिली हायड्रोजनवर चालणारी ट्रेन सेवा सुरू करण्याच्या तयारीत आहे. पर्यावरणपूरक प्रवासाच्या दिशेने हे एक मोठे पाऊल आहे. RDSO ने हायड्रोजन ट्रेनचे पहिले छायाचित्र प्रसिद्ध केले आहे. आरडीएसओचे संचालक उदय बोरवणकर यांनी सांगितले की, ही ट्रेन उत्तर रेल्वे क्षेत्रांतर्गत हरियाणाच्या जिंद-सोनीपत सेक्शनवर धावणार आहे. त्यात 8 डबे असतील. ताशी 110 किमी वेगाने धावेल.
खरं तर, भारतातील पहिल्या हायड्रोजन ट्रेनच्या विकासाने देशातील रेल्वे वाहतुकीत एक मोठा तांत्रिक टप्पा गाठला आहे. या प्रकल्पाची रचना RDSO (रिसर्च डिझाइन्स अँड स्टँडर्ड्स ऑर्गनायझेशन) द्वारे केली गेली आहे आणि IFC, चेन्नईमध्ये समाकलित केली गेली आहे. या ट्रेनसाठी 2,800 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे. हायड्रोजन ट्रेनमुळे डिझेल इंजिनपेक्षा कमी प्रदूषण होते.
रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव यांनी सांगितले की, देशातील पहिली हायड्रोजन ट्रेन तयार आहे. त्याची ट्रायलही झाली असून लवकरच ती सर्वसामान्य प्रवाशांसाठी चालवली जाईल. हायड्रोजन ट्रेनचे पहिले चित्र आरडीएसओने जारी केले आहे, वास्तविक, चेन्नईच्या इंटिग्रल कोच फॅक्टरीमध्ये या ट्रेनची रचना आरडीएसओनेच केली आहे.
अंतर्गत तांत्रिक रचना कशी असेल?
हायड्रोजन ट्रेनमध्ये हायड्रोजनसाठी कंपार्टमेंट्स असतील आणि त्याचे इंधनात रूपांतर करण्यासाठी 4 बॅटरी देखील असतील. विशेष बाब म्हणजे जगातील अनेक देशांमध्ये हायड्रोजन इंधन हे रस्ते वाहतुकीत यशस्वी आहे, परंतु रेल्वे वाहतुकीत त्याचा यशस्वी वापर झालेला नाही. हायड्रोजन ट्रेनची अंतर्गत तांत्रिक रचना ड्रायव्हरच्या डेस्कच्या मागे कंट्रोल पॅनेल असेल आणि त्यामागे 210 किलोवॅट बॅटरी असेल, त्यामागे एक इंधन सेल असेल, त्यानंतर हायड्रोजन सिलेंडर कॅस्केड-1, 2 आणि 3 असेल. यानंतर पुन्हा इंधन विक्री होणार आहे. आणि शेवटी आणखी 120 किलो वॅटची बॅटरी बसवली जाईल.
हायड्रोजन ट्रेनची प्रमुख वैशिष्ट्ये
पहिली हायड्रोजन ट्रेन हरियाणातील जिंद ते सोनीपत दरम्यान धावणार आहे. डिसेंबर 2024 पर्यंत ट्रेन सुरू करण्याची योजना आहे. ही ट्रेन ताशी 110 किमी वेगाने धावेल. त्यात एकूण 8 डबे असतील. आम्ही तुम्हाला सांगतो की हायड्रोजन ट्रेन डिझेल आणि इतर जीवाश्म इंधनावर चालणाऱ्या ट्रेनच्या तुलनेत प्रदूषण कमी करण्यास सक्षम आहे, कारण तिचे उत्सर्जन फक्त पाणी आणि उष्णता असते. त्याची रचना लखनौ येथील आरडीएसओ संस्थेत करण्यात आली आहे. तर, IFC चेन्नई येथे उत्पादन आणि एकत्रीकरण झाले आहे.
भारतातील पहिली हायड्रोजन ट्रेन
आतापर्यंत, हायड्रोजन इंधनावर चालणाऱ्या गाड्या फक्त जर्मनी, स्वित्झर्लंड आणि चीनमध्ये बनवल्या गेल्या आहेत, परंतु कोठेही ते मोठ्या प्रमाणावर यशस्वी झाले नाहीत. ही ट्रेन फक्त जर्मनीत धावत असून तिला फक्त 2 डबे आहेत. रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव म्हणाले की, मोठी गोष्ट म्हणजे आम्हाला या तंत्रज्ञानावर प्रभुत्व मिळवायचे आहे, कारण आतापर्यंत जगात कुठेही याचा वापर मोठ्या प्रमाणावर झालेला नाही. जर्मनी, स्वित्झर्लंड आणि चीनने प्रयत्न केले पण त्या पातळीवर यश आले नाही. इतर देश 1000 अश्वशक्तीवर गेले आहेत तर आम्ही 1200hp वर काम करत आहोत. देशातील बोटी, टग बोट आणि ट्रकमध्येही त्याचा वापर व्हावा, अशी आमची इच्छा आहे.
आरडीएसओने या ट्रेनला नमो ग्रीन रेल असे नाव दिले आहे. मात्र, नावाबाबत रेल्वेमंत्री अश्विनी वैष्णव म्हणाले, “हायड्रोजन ट्रेनसाठी अद्याप कोणतेही नाव दिलेले नाही. ही ट्रेन जानेवारी किंवा मार्चमध्ये धावेल की नाही हे आम्ही सांगू शकत नाही, तेव्हाच नाव ठेवण्यात येईल.
आत्मनिर्भर भारत अभियानाला चालना
या ट्रेनमुळे कार्बन उत्सर्जन मोठ्या प्रमाणात कमी होईल, ज्यामुळे हरित आणि शाश्वत वाहतुकीला चालना मिळेल. भारताच्या रेल्वे व्यवस्थेचे आधुनिकीकरण आणि स्वावलंबी भारत मोहिमेमध्ये हे महत्त्वपूर्ण योगदान देईल. असो, हायड्रोजनकडे भविष्यातील ऊर्जा म्हणून पाहिले जात आहे. ही ट्रेन भारतातील हायड्रोजन-आधारित वाहतूक व्यवस्थेला प्रोत्साहन देईल.
