नवी दिल्ली । कोरोनाव्हायरस पसरवणाऱ्या SARS-CoV-2 विषाणूच्या जीनोम सिक्वेंसींगच्या एका वर्षाच्या आत शास्त्रज्ञांनी कोविड 19 लस (Covid 19 Vaccines) तयार केली. त्याच काळात, त्याची चाचणी झाली आणि ती लोकांद्वारे वापरली जाऊ लागली. यामुळे लोकांना पूर्णपणे लसीकरण (Corona Vaccination) करून कोरोना संसर्गापासून रोखले जाण्याची शक्यता निर्माण झाली. जास्त उत्पन्न असलेल्या देशांनी 2021 च्या सुरुवातीलाच लोकांना कोरोना लस देणे सुरू केले. ज्यांचे पूर्णपणे लसीकरण झाले होते त्यांच्यामध्ये पुन्हा संसर्ग पसरू लागला, तेव्हा ही गोष्टही निरुपयोगी ठरली.
कोरोना विषाणूचा डेल्टा व्हेरिएन्ट देखील लसीकरण केलेल्या लोकांना पकडू लागले आणि यामुळे चिंता आणखीनच वाढली. आता असे अनेक देश आहेत, जे कोरोना लसीचा अतिरिक्त डोस देण्याची तयारी करत आहेत. याला बूस्टर डोस असे म्हटले जात आहे.
मात्र, काही लोकं याला बूस्टर डोस म्हणण्यास आक्षेप घेत आहेत. ते म्हणतात की,” कोरोना लसीचा पहिला डोस प्राथमिक आहे. दुसरा डोस आधीच बूस्टर डोस आहे. सध्या, जास्त उत्पन्न असलेले देश इस्त्रायलने बूस्टर डोसकडे वाटचाल केल्यानंतर कोरोना लसीच्या अतिरिक्त डोससाठी पुढे जात आहेत.
हे अतिरिक्त बूस्टर डोस अधिक चांगले आणि दीर्घकाळ टिकणारे फायदे देऊ शकतात का? तसे असल्यास, संपूर्ण लोकसंख्येला त्याची आवश्यकता असेल का? यामुळे सुरक्षेची चिंता वाढेल का? या सर्व प्रश्नांची उत्तरे अद्याप उपलब्ध नाहीत, कारण बूस्टर डोस लागू करण्याचे काम नुकतेच सुरू झाले आहे.
इस्रायलच्या अलीकडील संशोधनात दावा करण्यात आला आहे की, फायझर-बीएनटी लसीच्या तीन डोसमध्ये दोन डोसच्या तुलनेत क्लिनिकल इन्फेक्शनचा धोका 11 पटीने कमी झाल्याचे दिसून आले आहे. यासह, गंभीर संसर्गाचा धोका 15 पटीने कमी झाला. या संशोधनात 60 वर्षांवरील 40 लाख लोकांचा समावेश करण्यात आला. मात्र, 60 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या लोकांना याचा किती फायदा होईल याबद्दल अद्याप कोणताही पुरावा नाही.
आपल्याला हे देखील माहित असणे आवश्यक आहे की, प्रमाणित डोस अंतर्गत दिलेल्या कोरोना लसीमुळे लोकं आजारी पडणे, रुग्णालयात दाखल होणे आणि मरणे यापासून वाचतात. हे सर्व देशांमध्ये दिसून आले जेथे लसीकरणाचे प्रमाण जास्त आहे. आता इस्रायलने 12 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या लोकांसाठी कोरोना लसीचा अतिरिक्त डोस देण्याचा निर्णय घेतला आहे, ज्यांनी पाच महिन्यांपूर्वी त्याचे दोन्ही डोस घेतले आहेत.
जेव्हा लसीकरणाचे प्रमाण कमी असते आणि कोरोना विषाणू लोकांमध्ये सक्रियपणे पसरलेला असतो, तेव्हा अधिक संसर्गजन्य आणि लसीला फसवणारे व्हेरिएन्ट बाहेर येण्याची दाट शक्यता असते. जागतिक आरोग्य संघटनेने बूस्टर डोसच्या विरोधात युक्तिवाद केला आहे. परंतु ते म्हणतात की,” कमी प्रतिकारशक्ती असलेल्या लोकांना आणि वृद्ध लोकांना लसीचे अतिरिक्त डोस दिले जाऊ शकतात.”
भारत अतिरिक्त डोस देण्याची घाई न करता आपल्या लोकसंख्येचे पूर्णपणे लसीकरण करण्यावर भर देत आहे. दरम्यान, जे अधिक संवेदनशील आहेत त्यांचा अतिरिक्त डोससाठी विचार केला जात आहे. हे एक चांगले पाऊल आहे. (हा लेख के श्रीनाथ रेड्डी यांनी टाइम्स ऑफ इंडियासाठी लिहिला आहे. ही त्यांची वैयक्तिक मते आहेत. ते कार्डियोलॉजिस्‍ट आणि एपिडिमियोलॉजिस्‍ट आहेत. ते पब्लिक हेल्थ फाउंडेशन ऑफ इंडियाचे अध्यक्ष आहेत.)