नवी दिल्ली । देशातील सर्वात मोठी विमा कंपनी असलेल्या भारतीय आयुर्विमा महामंडळ-LIC च्या IPO च्या लिस्टिंगची तयारी अनेक दिवसांपासून जोरात सुरू आहे. सर्वांच्या नजरा या IPO वर आहेत. LIC ने रविवारी सेबीकडे DRHP दाखल केला आहे. कोविड-19 मुळे रिकामी झालेली तिजोरी भरण्यासाठी सरकार खाजगीकरणाला प्रोत्साहन देत आहे. त्याच्या अंतर्गत, LIC मधील आपला हिस्सा विकण्यासाठी LIC IPO आणला जात आहे.

IPO ची किंमत अद्याप ठरलेली नसली तरी LIC हा भारतीय इतिहासातील सर्वात मोठा IPO असेल असे बाजार विश्लेषकांचे मत आहे. यामुळे सरकारच्या तिजोरीत सुमारे 10 अब्ज डॉलर्स येतील. LIC ची स्थापना 1956 मध्ये झाली. सन 2000 पर्यंत ही एकमेव विमा कंपनी होती. 2000 मध्ये, विमा क्षेत्र देखील खाजगी कंपन्यांसाठी खुले करण्यात आले.

एवढ्या मौल्यवान विमा कंपनीतील हिस्सा विकण्यासाठी सरकारने IPO आणण्याची काय गरज आहे, असा प्रश्न अनेकांच्या मनात निर्माण होत आहे. LIC पॉलिसीधारकांच्या मनातही काही शंका आहेत. पायाभूत सुविधा मजबूत करण्यासाठी सरकारकडे पुरेसा पैसा नाही, असे बाजारातील तज्ज्ञांचे मत आहे. त्यामुळेच सरकार आता आपल्या मालकीच्या कंपन्यांचे खाजगीकरण करून पैसा उभा करत आहे. कोविड-19 मुळे अर्थव्यवस्थेला मोठा धक्का बसला आहे. यावर मात करण्यासाठी सरकारला पैशांची गरज आहे. त्यामुळेच आता सरकार लवकरात लवकर LIC चा IPO आणण्याच्या कसरतीत गुंतले आहे.

LIC ची स्पर्धा नाही
भारतीय आयुर्विमा महामंडळाने देशांतर्गत लाइफ इन्शुरन्स मार्केटचा दोन तृतीयांश भाग व्यापला आहे. त्याची एकूण मालमत्ता 36.7 ट्रिलियन रुपये ($491 अब्ज) आहे. हे भारताच्या एकूण GDP च्या 16 टक्के आहे. LIC मध्ये सुमारे 1 लाख कर्मचारी आहेत आणि सुमारे 1 मिलियन इन्शुरन्स एजंट त्यासाठी काम करतात. LIC ची भारतातील जवळपास प्रत्येक शहराच्या प्रमुख ठिकाणी मोठे ऑफिसेस आहेत. यामध्ये चेन्नईमधील 15 मजली इमारत आणि मुंबईच्या मध्यभागी असलेल्या मुख्यालयाचा समावेश आहे. असे मानले जाते की, LIC कडे मौल्यवान कलाकृतींचा मोठा संग्रह आहे. त्यात प्रसिद्ध चित्रकार एमएफ हुसेन यांच्या चित्रांचाही समावेश आहे. मात्र, या खजिन्याची किंमत कोणालाच माहीत नाही.

म्हणूनच LIC IPO आणला जात आहे
कोरोना महामारीमुळे भारतीय अर्थव्यवस्था सर्वात वाईट दिवसांतून जात आहे. स्वातंत्र्यानंतर भारत मंदीच्या सर्वात वाईट टप्प्यात आहे. कोविड-19 ने देशाच्या अर्थव्यवस्थेला धक्का दिला आहे. कोविड-19 नियंत्रणात आणण्यासाठी भारत सरकारला देशव्यापी लॉकडाऊन लागू करावा लागला. याचा सरकारी तिजोरीवर खूप वाईट परिणाम झाला आणि लाखो लोकं बेरोजगार झाले. त्यामुळे दारिद्र्यरेषेखालील लोकांची संख्याही वाढली.

LIC IPO च्या खाजगीकरणातून निधी उभारण्याचे सरकारचे प्रयत्न पूर्ण करण्यातही मदत करेल. सरकारी कंपन्यांचे खाजगीकरण करून निधी उभारण्याच्या आपल्या ध्येयापासूनही सरकार खूप मागे आहे. या आर्थिक वर्षात आतापर्यंत सरकार फक्त 120.3 अब्ज रुपये उभे करू शकले आहे. 780 अब्ज रुपये उभारण्याचे सरकारचे लक्ष्य होते.

LIC IPO हा योग्य गुंतवणुकीचा पर्याय आहे का?
LIC हे भारतातील प्रसिद्ध नाव आहे. विमा क्षेत्रात त्याची मजबूत पकड आहे. आज अनेक खाजगी विमा कंपन्या बाजारात आल्या असल्या तरी त्या LIC सोबत स्पर्धा करू शकलेल्या नाहीत. या IPO मध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी LIC आपल्या लाखो पॉलिसीधारकांना सूट देखील देत आहे. त्यासाठी मोठ्या प्रमाणावर प्रसिद्धी केली जात आहे.

रिटेल गुंतवणूकदार LIC IPO कडे आकर्षित होतील असा विश्‍लेषकांचा अंदाज आहे. मात्र, गुंतवणूकदारांसाठी येथे अनेक अनिश्चितता देखील आहेत. LIC मॅनेजमेंट स्वतंत्रपणे निर्णय घेण्यास सक्षम असेल की नाही ही गुंतवणूकदारांची सर्वात मोठी चिंता आहे. वाढत्या स्पर्धेच्या काळात LIC आपला बाजारातील हिस्सा राखू शकेल की नाही हे देखील स्पष्ट नाही.