दहा वर्षांत पहिल्यांदाच केंद्रीय बँकांनी केली सोन्याची विक्री, असे का झाले हे जाणून घ्या

नवी दिल्ली । गेल्या दशकातील ही पहिली वेळ आहे जेव्हा मध्यवर्ती बँकांनी (Central Banks) सोन्याची विक्री (Net Gold Sold) केली. खरंच, कोरोना विषाणूच्या साथीच्या वेळी सोन्याच्या किंमती नवीन उच्चांकावर पोहोचल्या, त्यानंतर काही सोन्याच्या उत्पादक असलेल्या देशांनी त्याचा फायदा घेण्याचा प्रयत्न केला. तिसर्‍या तिमाहीत सोन्याची एकूण विक्री सुमारे 12.1 टन्स इतकी आहे. गेल्या वर्षी मध्यवर्ती बँकांनी सुमारे 141.9 टन सोन्याची खरेदी केली होती. वर्ल्ड गोल्ड काउंसिल (WGC – World Gold Council) कडून याची माहिती दिली जाते. ज्या देशांच्या मध्यवर्ती बँकांनी सर्वाधिक सोने विकले त्या देशांमध्ये, उझबेकिस्तान आणि तुर्की हे पहिले देश होते. रशियाच्या मध्यवर्ती बँकेनेही गेल्या एका 13 वर्षात पहिल्यांदाच कोणत्याही एका तिमाहीत सोन्याची विक्री केली आहे.

पुढील वर्षी मध्यवर्ती बँका मोठ्या प्रमाणात सोने खरेदी करू शकतात
एक्सचेंज ट्रेडेड फंडात (Exchange Traded Funds) वाढती गुंतवणूक यामुळे सोन्याच्या किंमती यावर्षी वाढल्या आहेत. परंतु, गेल्या काही वर्षांत मध्यवर्ती बँकांनी बरेच सोने विकत घेतले. गेल्या महिन्यातच सिटिग्रुप (Citigroup Inc.) ने असा अंदाज वर्तविला होता की ,2021 मध्ये पुन्हा एकदा केंद्रीय बँका मोठ्या प्रमाणात सोने खरेदी करतील. 2018 आणि 2019 मध्ये विक्रमी खरेदीनंतर यावर्षी सुस्तपणा जाणवत आहे.

तुर्की आणि उझबेकिस्तानने किती सोने विकले?
तज्ज्ञांचे याबाबत असे म्हणणे आहे की, सध्याच्या परिस्थितीत या बँकांनी आपल्या सेंट्रल बँकेच्या गोल्ड रिझर्व्हकडे लक्ष दिले पाहिजे हे आश्चर्यकारक नाही. तिसर्‍या तिमाहीत तुर्की आणि उझबेकिस्तानच्या केंद्रीय बँकांनी अनुक्रमे 22.3 टन आणि 34.9 टन सोन्याची विक्री केली. उझबेकिस्तान आता आपल्या आंतरराष्ट्रीय राखीव क्षेत्राला विविधता आणण्याच्या दिशेने वाटचाल करत आहे.

तिसर्‍या तिमाहीतील आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की, सोन्याच्या मागणीत वार्षिक आधारावर 19 टक्क्यांची घट झाली आहे. जागतिक दागिन्यांच्या म्हणण्यानुसार सोन्याच्या मागणीतील ही घसरण भारतीय दागिन्यांना कमी मागणीमुळे मिळाली आहे. याचे एक कारण म्हणजे चीनमधील दागिन्यांचा वापर कमी झाला आहे.

बाजारातील सोन्याच्या दरावर परिणाम होईल
खरंच, कोरोना विषाणूच्या साथीच्या काळात बहुतेक देश आर्थिक प्रोत्साहन पॅकेज घोषित करीत आहेत. सध्या सोन्याच्या किंमतीत होणारी वाढ लक्षात घेता, या पेचप्रसंगाचा सामना करण्यासाठी केंद्रीय बँका सोन्याची विक्री करीत आहेत. जरी इतर केंद्रीय बँकांनी सोन्याची विक्री करण्याचा निर्णय घेतला तरी त्याचा परिणाम सोन्याच्या किंमतीवर होईल, कारण पूर्वी मध्यवर्ती बँकांनी सोन्याची सर्वाधिक खरेदी केली होती. तथापि, असा विश्वास आहे की, सोन्याच्या किंमतीवर हा परिणाम केवळ अल्प कालावधीसाठी होईल.

मध्यवर्ती बँका सोन्याची खरेदी-विक्री का करतात ?
कोणत्याही देशाची मध्यवर्ती बँक त्याच्या चलनाचे अवमूल्यन लक्षात घेता सोने खरेदी करण्याचा किंवा विक्री करण्याचा निर्णय घेते. हे विस्तृतपणे समजून घ्यायचे तर बहुतेक देश आपला परकीय चलन साठा फक्त डॉलरमध्ये ठेवतात. अशा परिस्थितीत जर डॉलर मजबूत झाला असेल किंवा त्या देशाचे चलन कमकुवत असेल तर डॉलर विकत घेणे किंवा इतर उत्तरदायित्व डॉलर्समध्ये भरणे महाग ठरते. त्याऐवजी सोन्याचा पुरेसा साठा झाल्यास मध्यवर्ती बँक आपले सोन्याचे चलनात रुपांतर करू शकते आणि उत्तरदायित्व परत करू शकते. यामुळे डॉलरवरील आत्मनिर्भरताही कमी होते आणि सोन्याच्या किंमतींमध्ये तुलनात्मक स्थिरतेमुळे तोटा देखील कमी होतो.

जगातील सर्वात जास्त सोन्याचा साठा असणारे देश
जागतिक गोल्ड काउंसिलच्या अहवालात असे म्हटले आहे की, अमेरिकेकडे जगातील सर्वात जास्त सोन्याचे साठे आहेत. अमेरिकेकडे राखीव एकूण 8,133.5 टन सोने आहे. जर्मनी हा जगातील दुसर्‍या क्रमांकाचा सोन्याचा साठा असलेला आहे. जर्मनीचे अधिकृत सोने धारण 3,369.70 टन आहे. हे सोन्याचे साठे देशाच्या परकीय चलन साठ्यातील 70 टक्के आहे. इटलीकडे 2,451.8 टन सोन्याच्या ठेवी आहे. हे सोने देशाच्या परकीय चलन साठ्यात 68 टक्के आहे. त्याचबरोबर फ्रान्स हा जगातील चौथ्या क्रमांकाचा सोन्याचा साठा करणारा देश आहे. फ्रान्सकडे 2,436 टन सोन्याचा साठा आहे. हे सोने फ्रान्सच्या परकीय चलन साठ्यातील 63 टक्के आहे. या यादीत भारत 11 व्या क्रमांकावर आहे. भारताकडे सध्या 608.7 टन सोन्याचे साठा आहे.

ब्रेकिंग बातम्या मोबाईलवर मिळवण्यासाठी आम्हाला 7875002893 या नंबरला WhatsApp करा आणि लिहा “Hello News”.