नवी दिल्ली । भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) चे माजी गव्हर्नर आणि IMF चे मुख्य अर्थशास्त्रज्ञ रघुराम राजन यांनी अर्थसंकल्पापूर्वी अर्थमंत्री निर्मला सीरामन यांना सूचना दिल्या आहेत. कृषी आणि मॅन्युफॅक्चरींगच्या मदतीने वेगवान आर्थिक विकासाची स्वप्ने सोडून आपण इतर क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित केले पाहिजे, असे राजन म्हणाले. कोरोनापासून अर्थव्यवस्था रुळावर आणण्यासाठी अर्थसंकल्पात काही कठोर पावले उचलण्याची गरज आहे.
ईटी नाऊ या इंग्रजी वृत्तवाहिनीला दिलेल्या मुलाखतीत राजन म्हणाले की,”भारताने अर्थसंकल्पाची पारंपारिक प्रथा (Incremental Budgetary Policy) ताबडतोब सोडली पाहिजे.” दरवर्षी केंद्रीय अर्थसंकल्पात विविध क्षेत्रांसाठी येणाऱ्या प्रस्तावांकडे ते लक्ष वेधत आहेत. राजन म्हणतात की,” देशाची सध्याची आर्थिक परिस्थिती फारशी निराशावादीही नाही आणि आशावादीही नाही.”
RBI चे माजी गव्हर्नर म्हणाले की,”यंदाच्या अर्थसंकल्पात दूरदृष्टीची गरज आहे. बजट डॉक्युमेंटमध्ये केवळ दर वाढवणे आणि सबसिडी कमी करण्याबद्दल बोलू नये. हा पुढील पाच वर्षांचा व्हिजन डॉक्युमेंट असावा. त्यात दरवर्षी थोडाफार फरक पडू शकतो, मात्र ही दृष्टी कायमस्वरूपी असावी.”
अर्थसंकल्पात मोठे निर्णय
रघुराम राजन म्हणाले की,”भारतीय अर्थव्यवस्था आता अशा टप्प्यावर उभी आहे जिथे तिला दिशा देण्यासाठी मोठे आणि कठोर निर्णय घेण्याची गरज आहे. त्यासाठी येणारा अर्थसंकल्प हा योग्य संधी असू शकतो. वेगवान आर्थिक विकासासाठी धोरणात बदल करण्याची गरज आहे. वास्तविक, कोरोनामुळे त्रस्त झालेल्या अर्थव्यवस्थेसाठी कडू औषध आवश्यक आहे. वाढीव अर्थसंकल्पीय धोरणाचा मार्ग अवलंबणे लवकरच थांबवावे लागेल.”
शेतीवर लक्ष केंद्रित करून फायदा होणार नाही
RBI चे माजी गव्हर्नर म्हणाले की,” अर्थसंकल्पात केवळ कृषी आणि मॅन्युफॅक्चरींग क्षेत्रावर लक्ष केंद्रित करणे योग्य ठरणार नाही. अशी इतरही अनेक क्षेत्रे आहेत, ज्यात अर्थव्यवस्थेला गती देण्याची भरपूर क्षमता आहे. आपल्याला टेलीमेडिसिन, टेली-लेअरिंग आणि एज्युटेक सारख्या नवीन क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करावे लागेल. याच्याशी संबंधित उद्योगांना केवळ निधीचीच गरज नाही, तर त्यांच्यासाठी डेटा संरक्षणासाठी जागतिक स्तरावर नियम बनवले पाहिजेत. ज्या सेवांमध्ये विकासाला गती देण्याची भरपूर क्षमता आहे, त्या सेवांचा विचार देशाने करायला हवा.”
जास्त खर्च वाढीची गॅरेंटी देत नाही
यावेळी सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे सर्वसामान्यांचा आणि बाजारपेठेचा विश्वास टिकवणे, असे राजन यांचे मत आहे. दोन वर्षांपासून कोरोना महामारीमुळे अर्थव्यवस्थेला मोठा फटका बसला आहे. अशा स्थितीत अर्थव्यवस्था पुन्हा विकासाच्या रुळावर नेणे हे आव्हानात्मक काम आहे. केवळ जास्त खर्च करून हे काम पूर्ण होऊ शकत नाही.
अर्थसंकल्पात मागणी वाढवण्यासाठी उपाययोजना
RBI चे माजी गव्हर्नर म्हणतात की,” यावेळी मागणी वाढवण्यासाठी उपायांवर लक्ष केंद्रित करणे आवश्यक आहे. केंद्र आणि राज्य सरकारने पायाभूत सुविधांना आपले प्राधान्य दिले पाहिजे. राज्य सरकारने छोट्या नोकऱ्या निर्माण करण्यासाठी प्रयत्न करायला हवेत. पायाभूत सुविधांच्या विकासामुळे रोजगाराच्या छोट्या संधी निर्माण होतील. अशा रोजगाराची सध्या नितांत गरज आहे. याशिवाय स्टील, तांबे, सिमेंट यासारख्या वस्तूंची मागणी वाढण्यासाठी उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.”
कमकुवत क्षेत्रावर लक्ष केंद्रित करा
रघुराम राजन पुढे म्हणाले की,”अर्थसंकल्पात अशा क्षेत्रांवर लक्ष केंद्रित करण्याची गरज आहे ज्यांची कामगिरी कमकुवत आहे. मनरेगासाठी निधी वाढविण्यावर भर देताना ते म्हणाले की, रोजगाराच्या संधी निर्माण करणे हे आव्हान तसेच गरज आहे.”
